عُجب؛ مانع پیشرفت

امام علی علیه السلام فرمودند:

الْإِعْجَابُ یَمْنَعُ الِازْدِیَادَ.

عُجب و غرور از به دست آوردن توفیق بیشتر مانع می شود.

نهج البلاغه، حکمت 158

اهل عجب و مغروران به عمل خود معمولا متوقف می شوند و راه رشد و تعالی را برای خویش مسدود می کنند چرا که احساس می کنند لبریز شده اند و دیگر احتیاجی به ادامه راه ندارند.

نقطه مقابل کسانی که خود را ناچیز و حقیر می بینند و هیچ گاه گرفتار اعجاب نمی شوند اینان دایم در حال پیشرفت و رو به جلو هستند. این اتفاق گاه در کسب علم و گاه در سیر و سلوک الی الله و گاه در انجام اعمال صالحه و خوب می افتد.

امام صادق علیه السلام فرمود:
مَن اَعجَبَ بِنَفسِهِ و فِلعِهِ فَقَد ضَلَّ عَن مِنهَجِ الرُّشدِ (1)
هر کسی نسبت به خود وعمل خویش گرفتار عجب شود از راه رشد و تعالی باز می ماند و گمراه می گردد.

برای مصون امندن از عجب و غرور لازم است بعضی از دعاهای منتسب به معصومین علیهم السلام را بخوانیم و از درگاه الهی ملتمسانه بخواهیم که ما را از خطر عجب حفظ کنیم.

امام سجاد علیه السلام در دعای مکارم الاخلاق در دو جا چنین درخواستی را نموده است
عَبِّدنی لَکَ و لا تُفسِد عِبادَتی بِالعُجب (2)
خدایا مرا به عبادت و بندگی خودت وادارم کن و عبادتم را به وسیله عجب تباه مکن.

لا تَرفَعنِی فِی النّاسِ دَرَجَهً الاّ حَطَطَتَنِی عِندَ نَفسِی مِثلَها و لا تُحدِثُ لِی عزًّا ظاهراً الّا اَحَدَثتَ لِی ذلَّهً باطَنَهً عِندَ نَفسی بِقَدَرِها (3)
پروردگارا مرا در میان مردم به درجه ای بالا مبر مگر آنکه در پیش خودم به همان مقدار پایینم آری و برای من در ظاهر عزتی نیاور مگر آنکه به همان اندازه در درون خودم احساس ذلت و خواری کنم.

پی نوشت:
1- سفینه البحار ج 2 ص 161
2- صحیفه سجادیه دعای 25
3- همان

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.