در آن زمان درباره ی مشروطیت دو دیدگاه مختلف در میان عالمان اسلامی پدید آمده بود و هر دیدگاه گروه هایی از مردم را به خود جلب کرده بودند. تاکنون کتاب ها و مقاله های بسیار

نهضت مشروطیت ایران عملا از دهه دوم قرن چهاردهم آغاز شد اما پژوهشگران ریشه این قیام تاریخی را از دوران سلطنت ناصرالدین شاه، سلطان خودکامه و ستمگر قاجار می دانند.

دومین اصل از مواد اساسی اصول 51 گانه نظامنامه اساسی مجلس شورا که وظایف و تکالیف نمایندگان آن مجلس در حدود و روابط با ادارات و دولت را دربرمی‌گرفت،

استبداد می پنداشت پیروز شده است و کانون فروزان انقلاب را به اشغال سپاه خونخوار تزار درآورده است اما در اساس کار، گردابی برای خود ساخت که رهایی از آن برایش مقدور نگشت.

دو قدرت استعماری روس و انگلیس نسبت به انقلاب مشروطه، سخت حساسیت نشان می دادند. روسهای تزاری، عریان و وقیحانه و انگلیسی ها با ظاهری "بیطرفانه و دلسوزانه" اما

محمد علیشاه که از کادر حکومتی خود در تبریز، ناامید شده بود، عین الدوله را با سمت «فرمانفرمای کل آذربایجان» و محمد ولیخان تنکابنی، «نصرالله السلطنه »

محمد علی شاه و ارباب روسی او، در «تفاهم کامل» با حریف انگلیسی خود، مجلس شورای ملی ایران را از میان برداشتند و آزادیخواهان را، برخی کشتند جمعی کثیر را به بند کشیدند

مبارزان جنبش دریافته بودند که این کاری ضروری است، زیرا استبداد شیوه های اهریمنی خود را در تجاوز و کشتار و غارت هم چنان به کار می برد. خاصه در آذربایجان که

روزی که مردم تبریز نمایندگان برگزیده خود را به تهران می فرستادند، مظفرالدین شاه آخرین نفسهای زندگی را می کشید. این روز، چهارشنبه «24 ذی القعده سال 1324 ق» بود.

مردم میلاد آزادی را جشن گرفتند سرور و شادمانی سراسر کشور را پوشاند. پناه جویان، سفارت انگلیس را ترک کردند. مهاجران به قصد تهران از شهر قم بیرون آمدند.