توجه تعدادی از فیلسوفان تعلیم و تربیت آن قدر که بر مشارکت فعال در حل مسائل مهم اجتماعی متمرکز شد، بر موضوعات انتزاعی فلسفی تمرکز نیافت. دغدغه برای تحقیقات جدی فلسفی اولویت مهمی دانسته نشد.

منظور از مبانی در اینجا، سلسله معارف نظری است که جنبه های مختلفی از یک موضوع انسانی، از جمله جنبه های وجودشناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی را در بردارند.

راه‌ها و منابع شناخت کدام است؟ آیا معرفت انسان به معرفت حسی یا تجربی محدود می‌شود یا اینکه انسان از معرفت عقلی نیز بهره‌مند است؟ وحی و فطرت چگونه پشتوانه معرفت‌های بشری قرار می گیرند؟

انسان شناسی در مجموع با مباحثی چون بازشناسی هویت انسان، جایگاه انسان در نظام هستی، ابعاد وجودی انسان، ارزش‌ها، توانایی‌ها، نیازها، خواسته‌ها و آگاهی‌های انسان و نظایر آن سر و کار دارد.

بر اساس فلسفه تربیتی با نگرش دینی، انسان آفریده خداوند است و به حکم رابطه خالقیت و مخلوقیت که بین خداوند و او برقرار است، بنده اوست.

اصول تجربی به آن دسته از اصولی می گویند که در جریان کارکردها و تجربه‌های آموزشی و تربیتی به گونه‌ای برجسته و نمایان اعتبار می گردند؛ گو اینکه بدون لحاظ آنها تعلیم و تربیت تحقق نمی یابد یا نارسا و ناتمام...

روش‌هایی که در برنامه‌های عبادی و معنوی به صورت شبانه روزی، هفتگی، ماهانه و حتی سالانه مورد ملاحظه قرار می‌گیرند از زمره روش‌هایی هستند که خداوند و اولیای دین آنها را تعیین کرده‌اند.

معرفت در فرهنگ واژگان، مشتمل بر عموم دانسته‌های بشر در حوزه‌های مختلف دانش و آگاهی است. بدین ترتیب، معرفت در لغت مترادف «مطلق علم و آگاهی» است.

طبقه بندی ارزش‌ها به ارزش‌های تربیتی، دینی، اخلاقی، سیاسی و نظایر آن بر همین اساس صورت می پذیرد. بدیهی است نوع و کیفیت ارزش گذاری در این ساحتها از یک مورد تا مورد دیگر متفاوت است.

امروزه، فیلسوفان مسلمان در برداشت خود از فلسفه عموما بر عوامل و عناصری چون احوال موجود مطلق، احکام کلی وجود و موجود، وجود حقیقی، موجود بما هو موجود، برهان، علل و اسباب کلی و جود و نظایر آن تأکید می ورزند.