نقش شیر مادر در تربیت فرزند
پرسش :
آیا شیر مادر در تربیت فرزند نقش دارد؟ اگر مادر، فردی کافر یا بدکاره باشد، در اخلاقیات یا حتی در انتخاب دین فرزند نقش دارد؟
پاسخ :
به طور کلی در تربیت فرزند چند چیز نقش دارد:
1. وراثت (از طریق ژنتیک و انتقال ژن‌ها)
2. محیط (درون خانوادگی و برون خانوادگی)
3. تغذیه
اگر در هر یک از اینها دقت شود این امید وجود دارد که در تربیت صحیح فرزندان مان موفق شویم. یکی از مسائلی که در تربیت فرزندان نقش دارد تغذیه کودک است. تغذیه چه در دوران شیرخوارگی و چه بعد از آن مهم است. در روایات زیادی به این نکته اشاره شده است که در انتخاب زن شیرده و دایه برای فرزندان دقت شود چراکه شیر مادر اثر می گذارد و باعث می شود که ویژگی هاى مادر، صفات شخصیتی و خصوصیات اخلاقی او به کودک منتقل شود؛ از این روی در روایات تأکید شده که زنان کم خرد، زنان مبتلا به ضعف و آب ریزش چشم، زن زشت رو، زن بدکاره و دیوانه، زن مجوسى، زن یهودى و نصرانى مادامی که در مدت شیردهی شراب ننوشند، زن ناصبى (دشمن اهل‌بیت)، زنى که فرزند نامشروعى زاییده برای دایگی و شیر دادن به فرزندان نگیرید.
امام علی (علیه‌السلام) می فرماید: «انْظُرُوا مَنْ تُرْضِعُ أَوْلَادَکُمْ فَإِنَّ الْوَلَدَ یَشِبُّ عَلَیْهِ؛ دقت کنید که چه کسى فرزندان شما را شیر مى دهد؛ زیرا کودک با شیر پرورش می یابد».[1] آن حضرت باز می فرماید: «تَخَیَّرُوا لِلرَّضَاعِ کَمَا تَتَخَیَّرُونَ لِلنِّکَاحِ فَإِنَّ الرَّضَاعَ یُغَیِّرُ الطِّبَاع؛ هم چنان که در کار ازدواج دست به گزینش مى زنید، دایه [کودک خود] را نیز گزینش کنید؛ زیرا شیر طبایع را تغییر مى دهد».[2]
امام باقر (علیه‌السلام) می فرماید: «اسْتَرْضِعْ لِوَلَدِکَ بِلَبَنِ الْحِسَانِ وَ إِیَّاکَ وَ الْقِبَاحَ فَإِنَّ اللَّبَنَ قَدْ یُعْدی؛ براى شیر دادن کودکت، دایه خوب روى بجوى و از دایه هاى زشت دورى کن؛ زیرا شیر [ویژگی‌هاى مادر را به فرزند] سرایت مى دهد».[3] آن حضرت باز می فرماید: «عَلَیْکُمْ بِالْوُضَّاءِ مِنَ الظُّئُورَةِ فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی؛ بر شما باد [انتخاب] دایگان پاکیزه و زیبا؛ زیرا شیر [ویژگى هاى مادر را به فرزند] سرایت مى دهد».[4]
امام علی (علیه السلام) می فرماید: «تَوَقُّوا عَلَى أَوْلَادِکُمْ لَبَنَ الْبَغِیِّ مِنَ النِّسَاءِ وَ الْمَجْنُونَةِ فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی؛ کودکان خود را از شیر زنان بدکاره و دیوانه، دور نگه دارید؛ زیرا شیر اثر مى گذارد».[6]
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «لَا تَسْتَرْضِعُوا لِلصَّبِیِّ الْمَجُوسِیَّةَ وَ اسْتَرْضِعْ لَهُ الْیَهُودِیَّةَ وَ النَّصْرَانِیَّةَ وَ لَا یَشْرَبْنَ الْخَمْرَ وَ یُمْنَعْنَ مِنْ ذَلِک؛ زن مجوسى را براى شیر دادن فرزندت انتخاب نکن، اما زن یهودى و مسیحى اشکالى ندارد، به شرط آنکه شراب نخورند و از این کار بازداشته شوند».[7]
به هر حال، نباید در خصوص تغذیه کودکان و رعایت برخی نکات که در روایات به آن اشاره شده است غفلت کرد. یکی از مسایل پند آموز تاریخ که بسیار دردناک و در عین حال عبرت آموز است، ماجرای فرزندان و اولادی است که علی‌رغم این که پدران و مادران صالح و باایمانی داشته اند، بد عاقبت شده اند و عاقبت شومی به همراه داشته اند و باعث ننگ و بدنامی پدران و مادران خویش شده اند؛ ماجرای کف و سوت زدن فرزند «شیخ فضل الله نوری» هنگام اعدام پدر یکی از این پندهای عبرت انگیز است که ما به خلاصة آن اشاره می کنیم:
«این مجتهد و عادل انقلابی، علیه مشروطة غیر مشروعه آن زمان قد علَم کرد؛ با این که اول مشروطه خواه بود، اما چون مـشـروطـه از مسیر اصلی خود منحرف شد و از مسیر اسلام خارج شد با آن مخالفت کرد، عاقبت او را گرفتند و زندانی کردند و حکم اعدامش را صادر کردند. شیخ پـسری داشت و بیش از بقیه اصرار داشت که پدرش را اعدام کنند. به راستی چرا فرزند «شیخ فضل الله نوری» بر اعدام پدر اصرار داشت و برای اعدام پدر کف زد و هورا کشید؟
یکی از بزرگان می گوید، روزی من به زندان رفتم و علت را از خود شیخ فضل اللّه نوری سؤال کردم؛ ایشان فرمودند: «خود من هم انتظارش را داشتم که پسرم چنین از کار درآید.»
چون شیخ فضل اللّه نوری، اثر تعجب را در چهره آن مرد دید، اضافه کرد: «این بچه در نجف متولد شد؛ در آن هـنگام مادرش بیمار بود، لذا شیر نداشت، مجبور شدیم یک دایه شیرده برای او بگیریم. پس از مـدتی که آن زن به پسرم شیر می داد، ناگهان متوجه شدیم که وی زن ناپاک و آلوده ای است؛ علاوه بر آن از دشمنان امیرالمومنین (علیه السلام) نیز بود ....» کار این پسر که شیر ناپاک خورده بود به جایی رسید که در هنگام اعدام پدرش کف زد و هورا کشید. البته کار این پسر به همین جا ختم نشد، بلکه از آن پسر فاسد، پسری دیگر تحویل جامعه شد به نام «کیانوری» که رئیس «حزب توده» شد و علیه نظام جمهوری اسلامی به مخالفت و مقابله برخاست.»[8]
2. ولی ابرقویی، روح‌الله، کودک‌نامه (فرهنگ الفبایی تربیت فرزند در سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام)، قم: مشهور، 1392.
3. سعیدی مبارکه، فاطمه، زوج های فردا و تربیت فرزندان از دیدگاه قرآن و احادیث، تهران: آیین احمد،1390.
پی نوشت ها
[1] کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، قم: دار الحدیث، 1429ق، ج 11، ص 433.
[2] حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1409ق، ج 21، ص 468.
[3] همان.
[4] همان.
[5] کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، قم: دار الحدیث، 1429ق، ج 11، ص 433.
[6] مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحارالأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق، ج 100، ص 323.
[7] کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، قم: دار الحدیث، 1429ق، ج 11، ص 435.
[8] ر.ک: نوری همدانی، حسن، اسلام مجسم علمای بزرگ اسلام، قم: مهدی موعود، 1391.
منبع: حوزه نت
به طور کلی در تربیت فرزند چند چیز نقش دارد:
1. وراثت (از طریق ژنتیک و انتقال ژن‌ها)
2. محیط (درون خانوادگی و برون خانوادگی)
3. تغذیه
اگر در هر یک از اینها دقت شود این امید وجود دارد که در تربیت صحیح فرزندان مان موفق شویم. یکی از مسائلی که در تربیت فرزندان نقش دارد تغذیه کودک است. تغذیه چه در دوران شیرخوارگی و چه بعد از آن مهم است. در روایات زیادی به این نکته اشاره شده است که در انتخاب زن شیرده و دایه برای فرزندان دقت شود چراکه شیر مادر اثر می گذارد و باعث می شود که ویژگی هاى مادر، صفات شخصیتی و خصوصیات اخلاقی او به کودک منتقل شود؛ از این روی در روایات تأکید شده که زنان کم خرد، زنان مبتلا به ضعف و آب ریزش چشم، زن زشت رو، زن بدکاره و دیوانه، زن مجوسى، زن یهودى و نصرانى مادامی که در مدت شیردهی شراب ننوشند، زن ناصبى (دشمن اهل‌بیت)، زنى که فرزند نامشروعى زاییده برای دایگی و شیر دادن به فرزندان نگیرید.
دقت در انتخاب زنان شیرده و دایه ها
امام علی (علیه‌السلام) می فرماید: «انْظُرُوا مَنْ تُرْضِعُ أَوْلَادَکُمْ فَإِنَّ الْوَلَدَ یَشِبُّ عَلَیْهِ؛ دقت کنید که چه کسى فرزندان شما را شیر مى دهد؛ زیرا کودک با شیر پرورش می یابد».[1] آن حضرت باز می فرماید: «تَخَیَّرُوا لِلرَّضَاعِ کَمَا تَتَخَیَّرُونَ لِلنِّکَاحِ فَإِنَّ الرَّضَاعَ یُغَیِّرُ الطِّبَاع؛ هم چنان که در کار ازدواج دست به گزینش مى زنید، دایه [کودک خود] را نیز گزینش کنید؛ زیرا شیر طبایع را تغییر مى دهد».[2]امام باقر (علیه‌السلام) می فرماید: «اسْتَرْضِعْ لِوَلَدِکَ بِلَبَنِ الْحِسَانِ وَ إِیَّاکَ وَ الْقِبَاحَ فَإِنَّ اللَّبَنَ قَدْ یُعْدی؛ براى شیر دادن کودکت، دایه خوب روى بجوى و از دایه هاى زشت دورى کن؛ زیرا شیر [ویژگی‌هاى مادر را به فرزند] سرایت مى دهد».[3] آن حضرت باز می فرماید: «عَلَیْکُمْ بِالْوُضَّاءِ مِنَ الظُّئُورَةِ فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی؛ بر شما باد [انتخاب] دایگان پاکیزه و زیبا؛ زیرا شیر [ویژگى هاى مادر را به فرزند] سرایت مى دهد».[4]
دایه هاى ناشایست
پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ وَ لَا الْعَمْشَاءَ فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی؛ زنان کم خرد و زنان مبتلا به ضعف و آبریزش چشم را به دایگى مگیرید ؛ زیرا شیر اثر مى گذارد».[5]امام علی (علیه السلام) می فرماید: «تَوَقُّوا عَلَى أَوْلَادِکُمْ لَبَنَ الْبَغِیِّ مِنَ النِّسَاءِ وَ الْمَجْنُونَةِ فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی؛ کودکان خود را از شیر زنان بدکاره و دیوانه، دور نگه دارید؛ زیرا شیر اثر مى گذارد».[6]
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «لَا تَسْتَرْضِعُوا لِلصَّبِیِّ الْمَجُوسِیَّةَ وَ اسْتَرْضِعْ لَهُ الْیَهُودِیَّةَ وَ النَّصْرَانِیَّةَ وَ لَا یَشْرَبْنَ الْخَمْرَ وَ یُمْنَعْنَ مِنْ ذَلِک؛ زن مجوسى را براى شیر دادن فرزندت انتخاب نکن، اما زن یهودى و مسیحى اشکالى ندارد، به شرط آنکه شراب نخورند و از این کار بازداشته شوند».[7]
به هر حال، نباید در خصوص تغذیه کودکان و رعایت برخی نکات که در روایات به آن اشاره شده است غفلت کرد. یکی از مسایل پند آموز تاریخ که بسیار دردناک و در عین حال عبرت آموز است، ماجرای فرزندان و اولادی است که علی‌رغم این که پدران و مادران صالح و باایمانی داشته اند، بد عاقبت شده اند و عاقبت شومی به همراه داشته اند و باعث ننگ و بدنامی پدران و مادران خویش شده اند؛ ماجرای کف و سوت زدن فرزند «شیخ فضل الله نوری» هنگام اعدام پدر یکی از این پندهای عبرت انگیز است که ما به خلاصة آن اشاره می کنیم:
«این مجتهد و عادل انقلابی، علیه مشروطة غیر مشروعه آن زمان قد علَم کرد؛ با این که اول مشروطه خواه بود، اما چون مـشـروطـه از مسیر اصلی خود منحرف شد و از مسیر اسلام خارج شد با آن مخالفت کرد، عاقبت او را گرفتند و زندانی کردند و حکم اعدامش را صادر کردند. شیخ پـسری داشت و بیش از بقیه اصرار داشت که پدرش را اعدام کنند. به راستی چرا فرزند «شیخ فضل الله نوری» بر اعدام پدر اصرار داشت و برای اعدام پدر کف زد و هورا کشید؟
یکی از بزرگان می گوید، روزی من به زندان رفتم و علت را از خود شیخ فضل اللّه نوری سؤال کردم؛ ایشان فرمودند: «خود من هم انتظارش را داشتم که پسرم چنین از کار درآید.»
چون شیخ فضل اللّه نوری، اثر تعجب را در چهره آن مرد دید، اضافه کرد: «این بچه در نجف متولد شد؛ در آن هـنگام مادرش بیمار بود، لذا شیر نداشت، مجبور شدیم یک دایه شیرده برای او بگیریم. پس از مـدتی که آن زن به پسرم شیر می داد، ناگهان متوجه شدیم که وی زن ناپاک و آلوده ای است؛ علاوه بر آن از دشمنان امیرالمومنین (علیه السلام) نیز بود ....» کار این پسر که شیر ناپاک خورده بود به جایی رسید که در هنگام اعدام پدرش کف زد و هورا کشید. البته کار این پسر به همین جا ختم نشد، بلکه از آن پسر فاسد، پسری دیگر تحویل جامعه شد به نام «کیانوری» که رئیس «حزب توده» شد و علیه نظام جمهوری اسلامی به مخالفت و مقابله برخاست.»[8]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. میخبر، سیما و جمعی از خواهران حوزه علمیه، ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح: برنامه اخلاقی، عبادی، پزشکی و تغذیه قبل از بارداری تا پایان شیردهی، قم: نور الزهرا، 1391.2. ولی ابرقویی، روح‌الله، کودک‌نامه (فرهنگ الفبایی تربیت فرزند در سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام)، قم: مشهور، 1392.
3. سعیدی مبارکه، فاطمه، زوج های فردا و تربیت فرزندان از دیدگاه قرآن و احادیث، تهران: آیین احمد،1390.
پی نوشت ها
[1] کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، قم: دار الحدیث، 1429ق، ج 11، ص 433.
[2] حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1409ق، ج 21، ص 468.
[3] همان.
[4] همان.
[5] کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، قم: دار الحدیث، 1429ق، ج 11، ص 433.
[6] مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحارالأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق، ج 100، ص 323.
[7] کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، قم: دار الحدیث، 1429ق، ج 11، ص 435.
[8] ر.ک: نوری همدانی، حسن، اسلام مجسم علمای بزرگ اسلام، قم: مهدی موعود، 1391.
منبع: حوزه نت
