بررسی تعدد شب قدر
پرسش :
آیا شب قدر متعدد است؟
پاسخ :
إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فىِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَ مَا أَدْرَئکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ * لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیر مِّنْ أَلْفِ شهَرٍ * تَنزَّلُ الْمَلَئکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبهِّم مِّن کلُ أَمْرٍ * سَلَامٌ هِىَ حَتىَ مَطْلَعِ الْفَجْرِ (قدر/1-5)
ما آن [قرآن] را در شب قدر نازل کردیم! * و تو چه مى دانى شب قدر چیست؟! * شب قدر بهتر از هزار ماه است! * فرشتگان و «روح» در آن شب به اذن پروردگارشان براى (تقدیر) هر کارى نازل مى شوند. * شبى است سرشار از سلامت (و برکت و رحمت) تا طلوع سپیده!
1. در اینکه" لیلة القدر" در ماه رمضان است تردیدى نیست، چرا که جمع میان آیات قرآن همین معنى را اقتضا مى کند، از یک سو مى گوید: قرآن در ماه رمضان نازل شده (بقره/ 185) و از سوى دیگر مى فرماید: در شب قدر نازل گردیده (قدر/1).
2. شب قدر فقط یک شب است اما در اینکه کدام شب از شبهاى ماه رمضان است؛ گفتگو بسیار است، و در این زمینه تفسیرهاى زیادى شده، از جمله شب اول، شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بیست و یکم، شب بیست و سوم، شب بیست و هفتم، و شب بیست و نهم. ولى مشهور و معروف در روایات این است که در دهه آخر ماه رمضان و شب بیست و یکم یا بیست و سوم است، لذا در روایتى مى خوانیم که در دهه آخر ماه مبارک پیغمبر اکرم تمام شبها را احیا مى داشت و مشغول عبادت بود.
و در روایتى از امام صادق علیه السلام آمده است که" شب قدر، شب بیست و یکم یا بیست و سوم است"، حتى هنگامى که راوى اصرار کرد کدامیک از این دو شب است و گفت: اگر من نتوانم هر دو شب را عبادت کنم کدامیک را انتخاب نمایم؟! امام علیه السلام تعیین نفرمود، و افزود، ما ایسر لیلتین فیما تطلب:" چه آسان است دو شب براى آنچه مى خواهى"! (1). ولى در روایات متعددى که از طریق اهل بیت رسیده است بیشتر روى شب بیست و سوم تکیه شده، در حالى که روایات اهل سنت بیشتر روى" شب بیست و هفتم" دور مى زند.
در روایتى از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده که فرمود: التقدیر فى لیلة القدر تسعة عشر، و الإبرام فى لیلة احدى و عشرین و الامضاء فى لیلة ثلاث و عشرین. " تقدیر مقدرات در شب نوزدهم، و تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضاء در شب بیست و سوم است (2) و به این ترتیب بین روایات جمع مى شود. ولى به هر حال هاله اى از ابهام شب قدر را به خاطر جهاتى فرا گرفته است.
3. بسیارى معتقدند مخفى بودن شب قدر در میان شبهاى سال، یا در میان شبهاى ماه مبارک رمضان براى این است که مردم به همه این شبها اهمیت دهند، همانگونه که خداوند رضاى خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده تا مردم به همه طاعات روى آورند، و غضبش را در میان معاصى پنهان کرده تا از همه بپرهیزند، دوستانش را در میان مردم مخفى کرده تا همه را احترام کنند، اجابت را در میان دعاها پنهان کرده تا به همه دعاها رو آورند، اسم اعظم را در میان اسمائش مخفى ساخته تا همه را بزرگ دارند، و وقت مرگ را مخفى ساخته تا در همه حال آماده باشند. و این فلسفه مناسبى به نظر مىرسد.(3)
حال این سوال پیش می آید که آیا روز شب قدر هم جزء شب قدر است؟ یعنی روز شب قدر هم مثل شب قدر پرفضیلت است یا نه؟
در پاسخ باید گفت: آنچه که در روایات برای فضیلت شب قدر بیان شده است همگی مربوط به شب قدر است. زمان شب قدر از اذان مغرب تا اذان صبح است به عنوان مثال، اگر شب قدر شب نوزدهم باشد زمان آن از اذان مغرب روز هجدهم تا اذان صبح روز نوزدهم است.
پی‌نوشت‌ها:
1. نور الثقلین،ج 5، ص 625، ح 58
2. همان، ص626، ح 62
3. تفسیر نمونه، ج27، صص 90-1188.
منبع: پرسمان قرآنی
إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فىِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَ مَا أَدْرَئکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ * لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیر مِّنْ أَلْفِ شهَرٍ * تَنزَّلُ الْمَلَئکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبهِّم مِّن کلُ أَمْرٍ * سَلَامٌ هِىَ حَتىَ مَطْلَعِ الْفَجْرِ (قدر/1-5)
ما آن [قرآن] را در شب قدر نازل کردیم! * و تو چه مى دانى شب قدر چیست؟! * شب قدر بهتر از هزار ماه است! * فرشتگان و «روح» در آن شب به اذن پروردگارشان براى (تقدیر) هر کارى نازل مى شوند. * شبى است سرشار از سلامت (و برکت و رحمت) تا طلوع سپیده!
1. در اینکه" لیلة القدر" در ماه رمضان است تردیدى نیست، چرا که جمع میان آیات قرآن همین معنى را اقتضا مى کند، از یک سو مى گوید: قرآن در ماه رمضان نازل شده (بقره/ 185) و از سوى دیگر مى فرماید: در شب قدر نازل گردیده (قدر/1).
2. شب قدر فقط یک شب است اما در اینکه کدام شب از شبهاى ماه رمضان است؛ گفتگو بسیار است، و در این زمینه تفسیرهاى زیادى شده، از جمله شب اول، شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بیست و یکم، شب بیست و سوم، شب بیست و هفتم، و شب بیست و نهم. ولى مشهور و معروف در روایات این است که در دهه آخر ماه رمضان و شب بیست و یکم یا بیست و سوم است، لذا در روایتى مى خوانیم که در دهه آخر ماه مبارک پیغمبر اکرم تمام شبها را احیا مى داشت و مشغول عبادت بود.
و در روایتى از امام صادق علیه السلام آمده است که" شب قدر، شب بیست و یکم یا بیست و سوم است"، حتى هنگامى که راوى اصرار کرد کدامیک از این دو شب است و گفت: اگر من نتوانم هر دو شب را عبادت کنم کدامیک را انتخاب نمایم؟! امام علیه السلام تعیین نفرمود، و افزود، ما ایسر لیلتین فیما تطلب:" چه آسان است دو شب براى آنچه مى خواهى"! (1). ولى در روایات متعددى که از طریق اهل بیت رسیده است بیشتر روى شب بیست و سوم تکیه شده، در حالى که روایات اهل سنت بیشتر روى" شب بیست و هفتم" دور مى زند.
در روایتى از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده که فرمود: التقدیر فى لیلة القدر تسعة عشر، و الإبرام فى لیلة احدى و عشرین و الامضاء فى لیلة ثلاث و عشرین. " تقدیر مقدرات در شب نوزدهم، و تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضاء در شب بیست و سوم است (2) و به این ترتیب بین روایات جمع مى شود. ولى به هر حال هاله اى از ابهام شب قدر را به خاطر جهاتى فرا گرفته است.
3. بسیارى معتقدند مخفى بودن شب قدر در میان شبهاى سال، یا در میان شبهاى ماه مبارک رمضان براى این است که مردم به همه این شبها اهمیت دهند، همانگونه که خداوند رضاى خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده تا مردم به همه طاعات روى آورند، و غضبش را در میان معاصى پنهان کرده تا از همه بپرهیزند، دوستانش را در میان مردم مخفى کرده تا همه را احترام کنند، اجابت را در میان دعاها پنهان کرده تا به همه دعاها رو آورند، اسم اعظم را در میان اسمائش مخفى ساخته تا همه را بزرگ دارند، و وقت مرگ را مخفى ساخته تا در همه حال آماده باشند. و این فلسفه مناسبى به نظر مىرسد.(3)
حال این سوال پیش می آید که آیا روز شب قدر هم جزء شب قدر است؟ یعنی روز شب قدر هم مثل شب قدر پرفضیلت است یا نه؟
در پاسخ باید گفت: آنچه که در روایات برای فضیلت شب قدر بیان شده است همگی مربوط به شب قدر است. زمان شب قدر از اذان مغرب تا اذان صبح است به عنوان مثال، اگر شب قدر شب نوزدهم باشد زمان آن از اذان مغرب روز هجدهم تا اذان صبح روز نوزدهم است.
پی‌نوشت‌ها:
1. نور الثقلین،ج 5، ص 625، ح 58
2. همان، ص626، ح 62
3. تفسیر نمونه، ج27، صص 90-1188.
منبع: پرسمان قرآنی
