تربیت دینی در آیه 30 سوره روم (بخش اول)

* فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا  فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتىِ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیهَْا  لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ  ذَالِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لَاکِنَّ أَکْثرََ النَّاسِ لَا یَعْلَمُون‏ *
پس روى خویش را به سوى دین یکتا پرستى فرادار، در حالى که از همه کیشها روى برتافته و حق‏گراى باشى، به همان فطرتى که خدا مردم را بر آن آفریده است. آفرینش خداى- فطرت توحید- را دگرگونى نیست، این است دین راست و استوار، ولى بیشتر مردم نمى‏دانند.[1]
 

حنف: در میان معانی ای که برای این واژه در زبان عربی بیان شده است، این معانی بیشتر به چشم می آید : میل کردن[2] ، میل کردن از ضلالت به استقامت در مقابل جنف که به معنای میل کردن از استقامت به ضلالت است.[3]
در این میان علامة مصطفوی (ره) معنای اعتدال در راه رفتن و سکون و آرامش به گونه ای که بدون هیچگونه افراط و تفریط باشد را، اصل معنای این واژه می داند :‌
«أنّ الأصل الواحد فی هذه المادّة: هو الاعتدال فی المشی و التأنّی و السکون فیه بحیث لا یلحقه تعدّی و لا تجاوز عن خطّ المشی، و هذا المعنى أعمّ من السلوک الظاهریّ أو المعنویّ.
و بمناسبة هذا الأصل یطلق على المستقیم و المائل عن الضّلال و الناسک و من کان على ملّة إبراهیم و المتعبّد و المعتزل عن الأصنام.»[4]
  واژة‌ «حنیف» با توجه به این ریشة معنایی که برای آن در نظر گرفته شده است، اینگونه توسط لغت دانان، معنا شده است:خلیل بن فراهیدی، در معنای این واژه می گوید : «حنیف» مسلمانی است که رو به خانة خدا به عنوان قبله می کند و در سخنی دیگر ، کسی که به امر خدای متعال تسلیم باشد.[5] برخی دیگر از لغت دانان عرب حنیف را به معنای مسلمان می دانند و قائلند که در زمان جاهلیت کسی که ختنه می کرد و حج خانة خدا را به جای می آورد را، «حنیف» می نامیدند‏. [6]
‏علامة مصطفوی (ره) کسی را که دارای طمانینه باشد و به دور از هر گونه افراط و تفریط باشد را حنیف می داند:
«فالحنیف هو ذو الوقار و الطمأنینة و السلامة بعیدا عن الإفراط و التفریط و الشدّة و الحدّة و التجاوز عن الاستقامة و الملاءمة، و یلازم هذا المعنى مصونیّته عن الشرک و عن ما یقوله الیهود و النصارى من أقوال حادّة خارجة عن الاعتدال و الحقیقة.» [7]
معنایی که در زبان فارسی برای این واژه بیان کرده اند میل کردن ، راست و مستقیم[8] است.

فطر: معانی خلق و شروع ساختن چیزی[9] ، باز کردن و شکافتن شی[10] در زبان عربی معنا شده است .
در کتاب دهخدا، معانی آفریدن و شکافتن را برای این واژه بیان کرده است[11] و در لغت نامة معین نیز معنای سرشت ، طبیعت و صفت ذاتی معانی است که برای آن توسط این دست از واژه دانان فارسی بیان شده است .[12]
 
وجه: برای این واژه چند معنا بیان شده است ، روی هر چیزی است که با آن روبرو شوند،[13] معروف،[14] ذات شی،[15] چهره و صورت،[16] معانی است که برای این کلمه گفته شده است .
راغب در سخنی بیان می دارد که وجه در اصل، به معنای صورت و چهره است؛ چون صورت اولین چیزی است که با تو روبرو می شود و نیز از همة‌اعضای بدن اشرف است، به همین دلیل روی هر چیز، اشرف هر چیز، اول هر چیز به کار رفته است.[17]
آقای قرشی در کتاب قاموس قرآن در مورد این واژه می گوید :‌
«در بعضى از آیات نسبت وجه بانسان داده شده ولى مراد از آن چهره و صورت نیست مثل‏:«بَلى‏ مَنْ أَسْلَمَ‏ وَجْهَهُ‏ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ‏» (بقره:112) .«وَ مَنْ أَحْسَنُ دِیناً مِمَّنْ أَسْلَمَ‏ وَجْهَهُ‏ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ‏»(نساء: 125). «وَ مَنْ یُسْلِمْ‏ وَجْهَهُ‏ إِلَى اللَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‏ ...» (لقمان:22).
بقولى مراد از وجه در این آیات نفس و ذات است یعنى: بلى آنکه نفس خویش بخدا تسلیم و خالص کند و چیزى را شریک او، نداند و نیکوکار باشد پاداش او نزد پروردگار است.
ظاهرا مراد از تسلیم وجه بخدا ایمان بخداست چنانکه مراد از احسان عمل صالح است آیات سه- گانه فوق با آیات‏ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ‏ مطابق‏اند، پس تسلم وجه بخدا آنست که انسان فقط بخدا رو کرده و او را معبود و مالک خویش بداند و بوى تسلیم شود.»[18]
روی، چهره، روی، صورت، طریقه، جهت، ذات، شخص، قصد و نیت معانی است که در فارسی برای آن برشمرده اند. [19]

---