هو أبو المظفر إسماعیل الأوّل ابن حیدر بن جنید بن صدر الدین بن إبراهیم بن علی بن موسى العلوی ، الحسینی ، الموسوی الصفوی ، الأردبیلی ، الملقب بالفاتح ، المتلقّب فی شعره بخطائی ، اُمُّه علم شاه بنت اوزون حسن .
مؤسس الدولة الصفویة ، وأول سلاطینهم فی إیران ، وکان أدیباً شاعرا ، متکلماً ، شجاعاً ، باسلا .
تصدر للسلطنة سنة 906هـ ، وحکم 24 سنة ، واتخذ من تبریز عاصمة لملکه .
کان أسلافه من مشایخ الصوفیة ، أظهر مذهب الامامیة فی إیران .
تمکن من القضاء على خصومه ، واستولى على أکثر مناطق إیران والعراق وقتل من جنود خصومه ما یعد بالملایین .
جرت له حروب عدیدة مع السلطة العثمانیة وخصوصاً مع السلطان سلیم .
له کتاب (بهجة الأسرار) ، و(دیوان شعر) ، واشعار بالترکیة والفارسیة ، ومن شعره الفارسی :
دل گشته آن موى که بر روى توافتد***جان گشته آن چین که بر ابروى توافتد
بى خوابم از آن خواب که در چشم تو بینم***بیتابم از آن تاب که بر زلف تو افتد
در غیبت من گفت رقیب آنچه توانست***روشن شود آن روز که بازو بتو افتد
توفی فی تبریز فی التاسع عشر من رجب سنة 930هـ ، وقیل سنة 931هـ ، ودفن باردبیل ، وکانت ولادته فی الخامس والعشرین من رجب سنة 892هـ .
المراجع :
أعیان الشیعة 3/321 و322 ، الذریعة ج9 قسم 1 ص298 ، المورد 5/211 ، لغت نامه دهخدا (فارسی) 6/2550 ـ 2560 ، معجم زا مباور (الترجمة الفارسیة) ص388 ، ریحانة الأدب (فارسی) 3/459 ، حبیب السیر (فارسی) راجع فهرسته ، دائرة المعارف الإسلامیة 2/175 و176 ، دانشمندان آذربایجان (فارسی) ص136 و137 ، دائرة المعارف للبستانی 3/624 و625 ، تاریخ أردبیل ودانشمندان (فارسی) 1/79 ـ 109 ، شاهان شاعر (فارسی) ص230 - 236 ، فرهنگ شاعران زبان پارسى (فارسی) ص191 ، فرهنگ سخنوران (فارسی) ص193 ، مشاهیر جهان (فارسی) ص622 و623 ، فرهنگ معین (فارسی) 5/146 و147 .
