هو رضا قلی خان بن محمد هادی ، وقیل محمد تقی النوری ، الطبرستانی ، الطهرانی ، الملقب بلله باشی وبأمیر الشعراء ، والمشتهر فی شعره بهدایت .من مشاهیر ادباء وشعراء الفرس فی العصر القاجاری ، وکان مؤرخاً فاضلاً ، مؤلفا .
ولد بطهران فی الخامس عشر من المحرم 1215 هـ ، ثم انتقل الى شیراز وبها تعلم وتأدب ، ثم رجع الى طهران ، وکان أصل والده من قریة چارده من قرى دامغان .
عاصر السلطان فتح علی شاه القاجاری وتقرب منه وحظی لدیه ، فلقبه بخان وأمیر الشعراء ، وبعد وفاة السلطان فتح علی شاه بقی على جلالة قدره معززاً مکرماً لدى البلاط القاجاری حتى عهد السلطان ناصر الدین شاه القاجاری ، فأوفده فی سفارة الى خوارزم فی ترکستان ، ثم ولاه ریاست مدرسة دارالفنون فی طهران .
توفی فی شهر ربیع الثانی 1218 هـ ، وقیل 1288 هـ .
ألف 20 کتاباً ومثنویاً بالفارسیة منها : (تذکرة ریاض العارفین) ، و(لطائف المعارف) ، و(روضة الصفا) ، و(أجمل التواریخ) ، و(مجمع الفصحاء) ، و(مظاهر الأنوار) ، و(دیوان غزلیات) ، و(دیوان قصائد) ،و(ریاض المحبین) ، و(تاریخ الصفویة) ،و(فهرس التواریخ) ، و(اصول الفصول) ، و(فرهنگ ناصری) ، وله جملة من المثنویات منها : (بحر الحقائق) ، و(أنوار الولایة) ، و(أنیس العاشقین) ، و(بکتاش نامه) ، و(هدایت نامه) ، و(گلستان ارم) وغیرها .
ومن آثاره انشاء مطبعة طبعت فیها اکثر الکتب الأدبیة فی العصر القاجاری .
من شعره :
توحید بعرف زاهد ظاهر بین***تصدیق یگانگى است اندر ره دین
توحید بعرف عارف آن است که او***جز حق دگرى نبیند از روى یقین
ومن شعره فی مدح النبی محمد (صلى الله علیه وآله) :
ما را بدو است فخر وخود از غیر او است ننگ***دارد اگر چه ننگ زما فخر انبیا
سلطان ملک کثرت ووحدت که میسزد***خاک درش بدیده اقطاب توتیا
وله أیضاً :
به حشر داده مرا وعده وصال وخوشم***که نیست در پى روز شمار فردائى
کار من سهل است اگر خاک رهت گشتم ولیکن***ترسم از خاکم به دامان تو بنشیند غبارى
المراجع :
أعیان الشیعة ج7 ص15 . ایضاح المکنون ج1 ص149 . معجم المؤلفین ج4 ص163 . تذکرة دلگشا (فارسی) ص419 - ص422 . تذکره مرآت الفصاحه (فارسی) راجع فهرسته . ریحانة الأدب (فارسی) ج6 ص354 - ص356 . لغت نامه دهخدا (فارسی) ج49 ص157 . فرهنگ شاعران زبان پارسى (فارسی) ص611 - ص613 . فرهنگ سخنوران (فارسی) ص630 . مجمع الفصحا (فارسی) ج2 قسم3 ص1209 - 1413 . طبقات أعلام الشیعة (القرن الثالث عشر) ج3 ص573 - ص575 . هدیة العارفین ج1 ص368 ص369 . فرهنگ معین (فارسی) ج6 ص2262 . الذریعة ج4 ص47 وج7 ص150 وج9 قسم4 ص1292 وص1293 وج11 ص229 وص335 وج12 ص186 وج16 ص192 وج18 ص219 وص322 وج19 ص125 وص311 وج20 ص38 وص236 وج21 ص163 وص343 وج23 ص200 وج24 ص131 .
