ناشناس
وابستگی عاطفی کودک به یکی از اعضای خانواده؛ چگونه عشق خام را به امنیت پایدار تبدیل کنیم؟
سلام و طاعاتتون قبول، دخترم ۳ سالشه، از اول که دنیا اومد هم خواهرزاده اول ابتدایی تا ۷ ابتدایی زیاد داشتم و فقط دختر من بچه کوچولوی خانواده بود، خیلی مورد توجه و عشق همه بود، همه التماس میکردن ما شب خونه شون بمونیم، دخترم وابسته یکی از خواهرزاده هام شد، اونم خیلی با دخترم بازی میکرد و وقت میذاشت و کلأ دخترم عاشق اونه به طوری که اگر حرفمونو گوش نده بگیم میریم پیش سارا سریع گوش میده، اما مدتیه همه مخصوصا همین سارا به دخترم محل نمیدن، چیکار کنم؟
مشاور: سیدامیرحسین موسوی تبار
با سلام و تشکر از شما برای مراجعه به بخش مشاوره راسخون و عذرخواهی بابت تاخیر در پاسخگویی به علت نقص فنی
تحلیل روانشناختی وضعیت
دختر سه ساله شما در مرحلهای است که وابستگی هیجانی شدید طبیعی است، اما اگر این وابستگی روی «فرد خاص» خارج از والدین متمرکز شود، هستهی دلبستگی کودک آسیبپذیر میشود.
در این مورد، دخترتان از ابتدا دریافت کرده که عشق و توجه گروهی مخصوص اوست؛ و حالا وقتی آن توجه از بین رفته، او دچار احساس طرد و ناامنی شده است. این اتفاق میتواند در آینده، منجر به رفتارهای جلب توجه، وابستگی افراطی یا حتی بیاعتمادی شود، اگر شما بهدرستی مداخله نکنید.
راهکارهای کاربردی برای بازیابی آرامش و دلبستگی سالم
۱. بازگرداندن مرکز عاطفه به والدین
الگوی روانشناسی دلبستگی میگوید: کودک باید بداند «خانه و والد» همیشه در دسترس و کانون محبت هستند.
برای این کار:
* هر روز، ۲۰ دقیقه بازی دونفرهی بدون گوشی و تلویزیون با دخترتان داشته باشید.
* در گفتار احساسی تأکید کنید: «مامان همیشه نزدیکت هست»، «تو عزیزترین دختر دنیای مایی».
* از محبت وابسته (مثلا فقط وقتی کاری میکند تحسین شود) بپرهیزید؛ او باید احساس کند شرایط عشق، ثابت است نه مشروط به رفتار یا حضور دیگران.
۲. «سارا» را به الگوی همکاری تبدیل کنید نه منبع وابستگی
به جای حذف این رابطه (که باعث مقاومت کودک و بدتر شدن اضطرابش میشود)، سارا را در ذهن کودک از جایگاه "معشوق" به "دوست خانوادگی" تبدیل کنید. یعنی:
* هر چند وقت یکبار (به شکل کنترلشده و نه مکرر) تماس یا دیدار کوتاه ترتیب دهید؛ مثلا تماس تصویری ۲ دقیقهای.
* در گفتگو با دخترتان جملاتی بگویید مثل: «سارا دوست خوب ماست، اما مامان و بابا همیشه با تو هستن».
* اگر سارا همکاری کرد، یک نقش حمایتی بدهید – مثلا بگوید: "مامانت خیلی قشنگ باهات بازی میکنه، قدرش رو بدون".
۳. آموزش مفهوم «تغییر روابط» در قالب بازی
در سه سالگی نمیشود درباره قطع ارتباط توضیح منطقی داد؛ اما میشود در قالب بازی نمادین آموزش داد:
* با عروسکها سناریو بسازید: «عروسک کوچولو دلش برای دوستش تنگ شده ولی میدونه مامانش همیشه هست».
* هنگام بازی از واژههایی مثل «دلتنگی»، «محبت»، «همیشه بودن» استفاده کنید تا هیجانش را کلامی کند نه رفتاری.
۴. تقویت عزت نفس و احساس ارزش فردی
وابستگی شدید معمولا از ضعف عزت نفس میآید. پس باید به صورت روزانه تقویت کنید:
* هر روز سه جمله مثبت درباره خودش به او بگویید («خیلی باهوشی»، «عزیز دلمی»، «میتونی هر کاری رو یاد بگیری»).
* اجازه دهید در تصمیمهای کوچک شرکت کند (مثل انتخاب لباس یا میوه) تا حس استقلالش رشد کند.
۵. ارتباط آرام با خویشاوندان
با خانواده به شکل محترمانه صحبت کنید تا اگر بیتوجهیشان از خستگی یا تغییر شرایط اجتماعی است، کمی تعدیل شود. توضیح دهید که دختر سه ساله هنوز نیاز به توجه و ثبات دارد، ولی تأکید نکنید که باید مراقبش باشند؛ فقط از آنها بخواهید در حد سلام و احوالپرسی یا تماس کوتاه تعامل داشته باشند.
۶. مراقب پیامهای ضمنی در رفتارتان باشید
گاهی والدین ناخواسته وابستگی را تقویت میکنند، وقتی میگویند:
«اگر شیطونی کنی نمیریم پیش سارا!» یا «سارا تو رو دوست نداره چون غر زدی!»
این جملات ضربه روانی میزنند و تصور "عشق مشروط" را جا میاندازند.
به جای آن بگویید: «من ناراحت میشم وقتی این کارو میکنی، ولی هنوز خیلی دوستت دارم.»
جمعبندی راهکارها:
۱. محور عشق و امنیت را به والدین برگردانید.
۲. رابطه با فرد مورد وابستگی را مدیریت و تعدیل کنید، نه حذف.
۳. در قالب بازی، مفهوم دلتنگی و ثبات محبت را آموزش دهید.
۴. عزت نفس کودک را با تحسین و استقلال تقویت کنید.
۵. از خانواده تعامل کوتاه و مثبت طلب کنید.
۶. در تربیت زبانی، پیام عشق ثابت بدهید نه مشروط.
سخن پایانی:
کودکان مثل شاخههای تازه درختاند؛ وقتی نسیم بیتوجهی از بیرون میوزد، اگر ریشه محبت در دل والد گرم بماند، شاخهها دوباره صاف میایستند.
اگر امروز احساس میکنید دخترتان از بیمهری اطرافیان دلگیر شده، یادتان باشد: محبت شما تنها خورشیدی است که میتواند دوباره جوانه امنیت را در دل او سبز کند. شما تنها نیستید؛ خدا در آرامش هر نوازش، همراه تربیت شماست.
