جواب:کاربر محترم: از حسن اعتمادتان به مشاوره راسخون، تشکر می‌کنیم: آنچه که در کتاب شرائع الاسلام آمده، چنین است: «مستحب است که غسل با یک صاع آب باشد».[1] دلیل این فتوا،[2] روایتی است از امام باقر(ع) که فرمود: «رسول الله(ص) با یک مد آب (750 گرم) وضو می گرفتند و با یک صاع آب (3کیلو گرم) غسل می کردند».[3] همان طور که ملاحظه می شود صاحب شرائع الاسلام و دیگر فقها، فتوا به استحباب غسل به این مقدار داده اند، نه وجوب غسل و یا وضو به این مقدار. توضیح مسئلۀ مطرح شده در موارد زیر بیان می شود: 1. یک صاع تقریباً 3 کیلوگرم، و یک مد، ربع یک صاع؛ یعنی 750 گرم است. هر کیلو گرم آب، یک لیتر است. 2. در غسل ترتیبی؛ واجب است مکلّف، همۀ اعضای غسل را به ترتیب بشوید.[4] به همین جهت، ممکن است مکلّفی با 3 لیتر آب و مکلف دیگر به بیش از این مقدار غسل نماید. پس، بستگی به یقین مکلّف نسبت به شستن تمام اعضای غسل دارد؛ البته در صورتی که وسواس و اسراف را در پی نداشته باشد. و ظاهراً علت و معیار تعیین این مقدار برای غسل و وضو، به جهت دوری از اسراف باشد. 3. مستحب است آب غسل به اندازه یک صاع (3 لیتر) باشد. این مقدار آب براى انجام تمام مستحبات و واجبات غسل است. بنابراین، مصرف بیش از این مقدار آب براى غسل، بر خلاف سیرۀ عملى پیامبر اکرم(ص) و مکروه است، و اگر به حدّ اسراف برسد، حرام است.[5] همچنین وضو گرفتن با یک مد (750 گرم) آب مستحب است.[6] و به بیش از این مقدار مکروه است[7] و اگر به حد اسراف برسد حرام است. در روایتی در این باره می خوانیم: «خداوند فرشته ای دارد که اسراف در وضو را می نویسد، همان طور که نقصان و کم گذاشتن آن را مى ‌نویسد».[8] 5. بنابراین، استفاده از آب به مقدار ذکر شده برای انجام غسل و وضو کافی است و نباید به جهت شک یا وسواس آن را کم به حساب آورد؛ در این باره رسول اکرم(ص) می فرماید: «مقدار آب وضو یک مدّ است و مقدار آب غسل یک صاع است و بعد از من مردمى مى ‌آیند که این مقدار آب را کم مى ‌شمارند، این مردم بر خلاف سنّت من هستند و کسى که بر سنّت من ثابت باشد، در بهشت قدس با من است».[9] 6. بنابر این، مقدار تعیین شده بیان حداقل است و با این مقدار آب، غسل امکان پذیر است. کیفیتش این است که مقداری آب روی سر ریخته و با دست تمام سر را با آن دست بکشید که آب تمام سر را مرطوب کند، همین طور سمت راست و سمت چپ. اما در دنیای کنونی که آب از طریق سیستم لوله کشی در بیشتر منازل وجود دارد، معمولاً این گونه غسل نمی کنند، ولی باید مواظب بود که از حد متعادل خارج نشد، تا مصداق اسراف گردد. [1]. «و سنن الغسل ... و الغسل بصاع»؛ محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام ، ج 1، ص 20، چاپ دوم، مؤسسه اسماعیلیان‌، قم، 1414ق. [2]. ر.ک: محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، محقق و مصحح: حیدرى، محمد على، شمس الدین، سید مهدى، مرتضوى، سید ابو محمد، موسوى، سید على، ج 1، ص 168، مؤسسه سید الشهداء علیه السلام، قم، چاپ اول، 1407ق؛ علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، ج 1، ص 309 و 310، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد، چاپ اول، 1412ق؛ حکیم، سید محمد سعید طباطبایى، مصباح المنهاج - کتاب الطهارة، ج 3، ص 277 و 278، مؤسسة المنار، قم، بی تا. [3]. شیخ حرّ عاملی، محمد بن حسن‌، وسائل الشیعة ، ج 1، ص 481، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1409ق. [4]. ر.ک: امام خمینى، توضیح المسائل (محشّٰى)، محقق و مصحح: بنى هاشمى خمینى، سید محمد حسین، ج 1، ص 215، م 361 و ص 221، م 374، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [5]. فاضل لنکرانى، محمد، جامع المسائل، ج 2، ص 101، انتشارات امیر قلم، قم، چاپ یازدهم، بی تا. [6]. طباطبایی یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى فیما تعم به البلوى، ج 1، ص 198، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ دوم، 1409ق. [7]. شیخ انصاری، مرتضى، کتاب الطهارة، ج 2، ص 439، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، قم، ایران، چاپ اول، 1415ق. [8]. وسائل الشیعة، ج 1، ص 485. [9]. همان، ص 483.