فلسفه مهلت دادن به شیطان

پاسخ اجمالی:
ادامه حیات شیطان به عنوان وجود یک نقطه منفى براى تقویت نقاط مثبت تاثیر گذار بود. غرائز درون ما نیز مانند حیات شیطان دارای یک میدان تضاد هستند که در آن، پیشرفت و پرورش وجود انسان صورت مى گیرد. در احادیث آمده شیطان بعد از انجام آن گناه، تقاضاى عمر طولانى کرد که پذیرفته شد. اگرچه خداوند شیطان را در انجام وسوسه هایش آزاد گذاشته ولى انسان را در برابر او بى دفاع نگذاشته و به او نیروی عقل و فطرت پاک داده و فرشتگان و پیامبران را به یاری او فرستاده.

پاسخ تفصیلی:
در پاسخ به این سؤال باید گفت: ادامه حیات شیطان به عنوان وجود یک نقطه منفى براى تقویت نقاط مثبت نه تنها ضرر نداشت که مؤثر نیز بود. حتى قطع نظر از وجود شیطان، در درون خود ما غرائز مختلفى وجود دارد که چون در برابر نیروهاى عقلانى و روحانى قرار گیرند یک میدان تضاد را تشکیل مى دهند که در این میدان پیشرفت، تکامل و پرورش وجود انسان صورت مى گیرد. ادامه حیات شیطان نیز تقویت مبانى این تضاد است.

به تعبیر دیگر همیشه وجود یک راه راست با توجه به خطوط انحرافى پیرامون آن مشخص مى شود، و تا چنین مقایسه اى در میان نباشد راه راست بازشناخته نخواهد شد. از این گذشته همان طور که در بعضى از احادیث مى خوانیم شیطان بعد از انجام آن گناه سعادت و نجات خود را در جهان دیگر به کلى به خطر انداخت و لذا در برابر عباداتى که کرده بود تقاضاى عمر طولانى در این دنیا کرد که طبق قانون عدالت پروردگار این تقاضا پذیرفته شد. این «نکته» مهم را نیز باید توجه داشت که: خداوند اگر چه شیطان را در انجام وسوسه هایش آزاد گذاشته ولى انسان را در برابر او بى دفاع قرار نداده است؛ زیرا:

اوّلاً: نیروى عقل و خرد به او بخشیده که مى تواند سدّ نیرومندى در مقابل وسوسه هاى شیطان به وجود آورد (مخصوصا اگر پرورش یابد و تربیت شود).

ثانیاً: فطرت پاک و عشق به تکامل را در درون وجود انسان به عنوان یک عامل سعادت قرار داده.

و ثالثاً: فرشتگانى که الهام بخش نیکى ها هستند، به کمک انسان هائى که مى خواهند از وسوسه هاى شیطان برکنار بمانند مى فرستد؛ آن چنان که قرآن مى فرماید: «إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَة»(1)؛ (آنها که مى گویند پروردگار ما خداوند یکتا است و سپس استقامت به خرج مى دهند، فرشتگان بر آنها نازل مى شوند (و براى تقویت روحیه آنان انواع بشارت ها و دلگرمى ها را به آنها الهام مى دهند)).

و در جاى دیگر مى خوانیم: «إِذْ یُوحی رَبُّکَ إِلَى الْمَلائِکَةِ أَنِّی مَعَکُمْ فَثَبِّتُوا الَّذینَ آمَنُو»(2)؛ (پروردگار تو به فرشتگان وحى مى کرد که من با شما هستم و به شما کمک مى کنم که افراد با ایمان را در مسیر حق کمک کنید و ثابت نگاه دارید).

پی نوشت:
(1). سوره فصلت، آیه 30.
(2). سوره انفال، آیه 12.

منبع: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی، دارالکتب الإسلامیه، چاپ سی و دوم، ج 6، ص 140.

پرسش‌های مرتبط:
ابلیس فرشته بود یا جنّ؟
خداوند متعال در پاسخ به مهلت خواستن شیطان چقدر به او مهلت داد؟
وجود چه ویژگی هائی در انسان برای مقابله با حزب شیطان لازم است؟
سجده در میان عبادات چه جایگاهى دارد؟
مراحل نفوذ شیطان در انسان در کلام امام علی(علیه السلام) چگونه بیان شده است؟