حکم سود علی الحساب در عقد مضاربه

پرسش :

فردی مبلغی را به عنوان مشارکت در سرمایه تحویل کاسبی می‌‏دهد. آن دو در شرط ضمن عقد قرارداد، با هم توافق می‌‏کنند؛ در انتهای مدت یکسال، منافع حاصله از مشارکت به اضافه اصل مبلغ اوّلیه پرداخت شود. جهت اطمینان، فرد اوّل، مبلغ علی الحساب ربع منافع حاصله از مشارکت را تعیین نموده است. البته تعیین قطعی این مبلغ بعد از انقضای مدت مورد توافق (1 سال) و انجام حساب‏رسی و بررسی‌‌های مالی توسط کاسب خواهد بود. علاوه بابت تضمین بازپرداخت سرمایه اوّلیه و مبلغ ربع سود حاصله از مشارکت، 2 فقره چک با سررسید یک ساله از سوی کاسب به فرد اوّل داده شده است. با عنایت به مطالب فوق مستدعی است بفرمایید: 1. آیا این قرارداد و توافق شرعاً صحیح است؟ 2. عنوان شرعی این قرارداد را بیان فرمایید؟ 3. آیا ربع منافع منظور شده، فقط از منافع حاصله از سرمایه پرداختی جهت مشارکت محاسبه می‌‏شود یا از محل منافع حاصله از مجموع سرمایه فرد اوّل و کاسب؟

پاسخ :
1. در صورتی که توافق به عنوان مضاربه، و ضمن آن شرط شود مبلغ ربع به عنوان علی الحساب از منافع و خسارت احتمالی بر عامل باشد صحیح است.
2. در فرض سؤال توافق ممکن است تحت عنوان مضاربه باشد.
3. از منافع حاصله. والله العالم. 1378/10/13

منبع: ره توشه قضایی (استفتائات قضایی از محضر مقام معظم رهبری)، نشر قضا، قم، چاپ اول، 1390.