لزوم پرداخت دیون قبل از تقسیم ترکه | استفتاء دو

پرسش :

شخصی فوت نموده و دارایی او عبارت [است] از: دو باب خانه و نُه باب مغازه و مبلغی پول است و در وصیت‌نامه شرعی، ارشد اولاد خود را وصی قرار داده که پس از فوت، تمام دارایی و تملکات موصی را به حیطه تصرف در آورد و پس از ادای دیون کما فرض الله بین ورّاث تسهیم گردد و درآمد مغازه‏‌ها را تا مدت بیست سال بابت ثلثیه موصی به صرف استیجار سی سال نماز و روزه و سایر خیرات که در وصیت‌نامه قید شده برساند و بعد از بیست سال، آنها هم کما فرض‌الله بین ورّاث تسهیم گردد، حال (در اثر عدم سازش و عدم متابعت بعضی از ورّاث) آیا وصی می‌‏تواند هشت باب مغازه را به فروش برساند و طبق وصیت‌نامه به ثلثیه عمل کند و بقیه را تقسیم کند (زیرا در مدت بیست سال، معلوم نیست وصی زنده باشد) و آیا وصی می‌‏تواند دو باب خانه را به اجاره اشخاصی که مستضعف باشند بدهد و مال‌‌الاجاره آنها را (پس از خرج تعمیرات و سایر جهاتی که مانع ویران شدن آن شود) بابت سهم امام که میت بدهکار بوده محسوب دارد؟ 2. یک نفر کاسب پیر مرد خیاط که مستأجر دو باب مغازه بوده، در مدت هشت سال در حدود مبلغ دوازده هزار تومان (بابت کرایه مغازه و مخارج مربوطه به دادگستری و حق‌الوکاله و سایر مخارج مربوطه طبق دو فقره حکم صادر شده دادگستری) مدیون و در اثر عدم توانایی، تخلیه کرده ‏است و چنان‌چه اجراییه صادر شود، محکوم به پرداخت وجه مذکور می‏‌گردد، و چون توانایی ندارد محکوم به زندان می‌شود، برای جلوگیری از تعقیب نامبرده و برائت ذمه از مستأجر، اجازه فرمایید مبلغ نامبرده بابت سهم امام علیه‌‌السلام محسوب گردد که در نتیجه برائت ذمه از مستأجر و موجر حاصل شده و ادای دین طرفین گردد.

پاسخ :
1. بدون اجازه همه ورثه فروش صحیح نیست و با اجازه در صورتی صحیح‏ است که قبلاً به وصیت عمل شود به ‏این نحو که سی سال نماز و روزه و سایر اعمال مورد وصیت را از جای دیگر بدهند و بعد املاک را بفروشند و مقداری که صرف وصیت شده را از آن بردارند و بقیه را تقسیم کنند و تا دین میت ادا نشده تصرف در ترکه جایز نیست.
2. اگر تمکن از ادا دین خود ندارد باید به او مهلت داده شود.

منبع: ره توشه قضایی (استفتائات قضایی از محضر امام خمینی رحمه ‌الله)، نشر قضا، 1390.