حکم اجبار به معامله

پرسش :

بیع و سایر اعمال حقوقى از امورى نیست که بتوان شخصى را به انجام آن مجبور ساخت و خداوند مى فرماید: (لا إکراه فى الدین). آیا اجبار در امور قلبى، از جمله اجبار به بیع امکان پذیر است؟ در حالى که قانون مدنى تصریح دارد به این که انشاى معامله به حکم معاملات صالحه، اکراه محسوب نمى شود و اجبار به معامله صدق نمى کند. لطفاً دیدگاه فقهى خود را مرقوم نمایید.

پاسخ :
بسمه تعالى: بیع مُکرَه بى اثر است؛ مگر این که بعداً بـه آن رضایت دهد و دلیل آن آیـه ى (تجارة عن تراض) است، نه آیه ى (لا إکراه فى الدین). از شخص مُکرَه، خصوصاً اگر جاهل بـه مسأله باشـد، قصد انشاء ممکن است؛ هر چند که طیب نفس نداشتـه باشـد، از ایـن رو، اکـراهِ به حق بى اشکال است. مقصود از «حکم معاملات صالحه»، اجبار بـه حـق است؛ مثلاً کسى بدهکار است و براى پرداخت دِین اقدام نمى کند. در این صورت حاکم او را مجبور به پرداخت دین با فروش برخى از مایملک مى کند. والله العالم

منبع: استفتائات، آیت ‌الله العظمى سبحانی (دام ظله)، جلد اول، قم: مؤسسه امام صادق علیه ‌السلام، 1389.