احکام خمس: سوال یک
پرسش :
این جانب دوستى دارم که در وجوب خمس شبهه مى کند و وجوه شرعى مالش را نمى پردازد و چه بسا از حرفهایش بوى انکار مى آید مستـدعى است حکم مسأله را بیان کرده و راهنمایى فرمایید.
پاسخ :
اصل وجوب خمس فى الجمله از ضروریات اسلام است و منکر آن کافر است و خلاصه اینکه خمس یکى از فرائض الهى است که در قرآن مجید(1) و روایات مستفیضه (2) به آن امر اکید شده و محلّ اتّفاق همه شیعه امامیه بلکه عموم مسلمین است اگر چه در بعضى خصوصیات آن از حیث مورد و مصرف اختلاف وجود دارد و چنانچه کسى از پرداخت یک درهم یا کمتر از آن امتناع کند در زمره ظالمین به پیغمبر اکرم(صلّى الله علیه و آله) و ذریه آن حضرت مى باشد و از غاصبین حق آنها محسوب مى شود بلکه هر کس خمس را حلال بداند از کافرین است و در هر صورت تا انکار شخص نسبت به اصل خمس محرز نشود نمى توان حکم به کفر او کرد و احکام اسلام بر او مترتّب مى شود و پاک است.
پی نوشت:
1 ـ قال اللّه تعالى: واعلموا اَنّ ما غَنَمْتُم مِن شیىءِ فَاِنَّ لِلّه خُمْسَهْ وَ لِلّرسُولِ وَلِذى القربى والیتامى والمَساکین وابن السَّبیل اِنْ کنْتم آمَنْتُم بِالله وَ ما اَنزَلنا عَلى عَبدِنا یومَ الفَرقانِ یومَ التقى الجمعان والله عَلى کلِّ شَىء قَدیر(سوره انفال، آیه 41).
2 ـ عن ابى جعفر علیه السلام قال: لایحلّ لاَِحد اَن یشترى مِنَ الخُمس شَیئاً حتّى یصِلَ اِلَینا حَقَّنا (الوسائل، ابواب مایجب فیه الخمس، ب 1، ح 4)
و عن محمّد بن زید الطبری قال: کتب رجل من تجّار فارس من بعض موالی أبى الحسن الرضا(ع) یسأله الأذن فی الخمس، فکتب إلیه:
بسم الله الرحمن الرحیم، إنّ اللّه واسع کریم، ضمن على العمل الثواب، و على الضیق الهمّ، لایحلّ مال إلاّ من وجه أحلّه الله، إنّ الخمس عوننا على دیننا و على عیالاتنا و على أموالنا، و ما نبذله و نشتری من أعراضنا ممّن نخاف سطوته، فلا تزووه عنّا، ولاتحرموا انفسکم دعاءنا ما قدرتم علیه، فإنّ إخراجه مفتاح رزقکم، و تمحیص ذنوبکم، و ما تمهدون لأنفسکم لیوم فاقتکم، والمسلم من یفی للّه بما عهد إلیه، ولیس المسلم من أجاب باللسان و خالف بالقلب، والسلام.
عن محمّد بن زید قال: قدم قوم من خراسان على أبى الحسن الرضا(ع) فسألوه أن یجعلهم فی حلّ من الخمس، فقال: ما أمحل هذا؟! تمحضونا المودّة بألسنتکم و تزوون عنّا حقّاً جعله اللّه لنا و جعلنا له، لانجعل لانجعل لانجعل لأحد منکم فی حلّ.
و عن أبی بصیر، عن أبی جعفر(عو قال: سمعته یقول: من اشترى شیئاً من الخمس لم یعذره اللّه، اشترى مالا یحلّ له.
و عن ابى الحسین محمّد بن جعفر الأسدى قال: کان فیما ورد علىّ [من] الشیخ أبى جعفر محمّد بن عثمان العمری قدّس الله روحه فى جواب مسائلى إلى صاحب الدار(ع): و أمّا ما سألت عنه من أمر من یستحلّ ما فی یده من أموالنا و یتصرّف فیه تصرّفه فى ماله من غیر أمرنا فمن فعل ذلک فهو ملعون و نحن خصماؤه، فقد قال النبى(ص): المستحلّ من عترتى ما حرّم الله ملعون على لسانى و لسان کلّ نبی مجاب، فمن ظلمنا کان من جملة الظالمین لنا، و کانت لعنة الله علیه لقوله عزّ وجلّ: «أَلا لَعنَةُ الله عَلَى الظّالِمینَ» إلى آخر.
و عن إسحاق بن عمّار قال: سمعت أبا عبدالله(ع) یقول: لایعذر عبد اشترى من الخمس شیئاً أن یقول: یا ربّ، اشتریته بمالی، حتى یأذن له أهل الخمس. (الوسائل، ابواب الانفال، ب 3، ح 2، 3، 6، 7 و 11)
منبع: جامع المسائل، استفتائات آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)، جلد دوم، قم: امیر العلم، 1383.
اصل وجوب خمس فى الجمله از ضروریات اسلام است و منکر آن کافر است و خلاصه اینکه خمس یکى از فرائض الهى است که در قرآن مجید(1) و روایات مستفیضه (2) به آن امر اکید شده و محلّ اتّفاق همه شیعه امامیه بلکه عموم مسلمین است اگر چه در بعضى خصوصیات آن از حیث مورد و مصرف اختلاف وجود دارد و چنانچه کسى از پرداخت یک درهم یا کمتر از آن امتناع کند در زمره ظالمین به پیغمبر اکرم(صلّى الله علیه و آله) و ذریه آن حضرت مى باشد و از غاصبین حق آنها محسوب مى شود بلکه هر کس خمس را حلال بداند از کافرین است و در هر صورت تا انکار شخص نسبت به اصل خمس محرز نشود نمى توان حکم به کفر او کرد و احکام اسلام بر او مترتّب مى شود و پاک است.
پی نوشت:
1 ـ قال اللّه تعالى: واعلموا اَنّ ما غَنَمْتُم مِن شیىءِ فَاِنَّ لِلّه خُمْسَهْ وَ لِلّرسُولِ وَلِذى القربى والیتامى والمَساکین وابن السَّبیل اِنْ کنْتم آمَنْتُم بِالله وَ ما اَنزَلنا عَلى عَبدِنا یومَ الفَرقانِ یومَ التقى الجمعان والله عَلى کلِّ شَىء قَدیر(سوره انفال، آیه 41).
2 ـ عن ابى جعفر علیه السلام قال: لایحلّ لاَِحد اَن یشترى مِنَ الخُمس شَیئاً حتّى یصِلَ اِلَینا حَقَّنا (الوسائل، ابواب مایجب فیه الخمس، ب 1، ح 4)
و عن محمّد بن زید الطبری قال: کتب رجل من تجّار فارس من بعض موالی أبى الحسن الرضا(ع) یسأله الأذن فی الخمس، فکتب إلیه:
بسم الله الرحمن الرحیم، إنّ اللّه واسع کریم، ضمن على العمل الثواب، و على الضیق الهمّ، لایحلّ مال إلاّ من وجه أحلّه الله، إنّ الخمس عوننا على دیننا و على عیالاتنا و على أموالنا، و ما نبذله و نشتری من أعراضنا ممّن نخاف سطوته، فلا تزووه عنّا، ولاتحرموا انفسکم دعاءنا ما قدرتم علیه، فإنّ إخراجه مفتاح رزقکم، و تمحیص ذنوبکم، و ما تمهدون لأنفسکم لیوم فاقتکم، والمسلم من یفی للّه بما عهد إلیه، ولیس المسلم من أجاب باللسان و خالف بالقلب، والسلام.
عن محمّد بن زید قال: قدم قوم من خراسان على أبى الحسن الرضا(ع) فسألوه أن یجعلهم فی حلّ من الخمس، فقال: ما أمحل هذا؟! تمحضونا المودّة بألسنتکم و تزوون عنّا حقّاً جعله اللّه لنا و جعلنا له، لانجعل لانجعل لانجعل لأحد منکم فی حلّ.
و عن أبی بصیر، عن أبی جعفر(عو قال: سمعته یقول: من اشترى شیئاً من الخمس لم یعذره اللّه، اشترى مالا یحلّ له.
و عن ابى الحسین محمّد بن جعفر الأسدى قال: کان فیما ورد علىّ [من] الشیخ أبى جعفر محمّد بن عثمان العمری قدّس الله روحه فى جواب مسائلى إلى صاحب الدار(ع): و أمّا ما سألت عنه من أمر من یستحلّ ما فی یده من أموالنا و یتصرّف فیه تصرّفه فى ماله من غیر أمرنا فمن فعل ذلک فهو ملعون و نحن خصماؤه، فقد قال النبى(ص): المستحلّ من عترتى ما حرّم الله ملعون على لسانى و لسان کلّ نبی مجاب، فمن ظلمنا کان من جملة الظالمین لنا، و کانت لعنة الله علیه لقوله عزّ وجلّ: «أَلا لَعنَةُ الله عَلَى الظّالِمینَ» إلى آخر.
و عن إسحاق بن عمّار قال: سمعت أبا عبدالله(ع) یقول: لایعذر عبد اشترى من الخمس شیئاً أن یقول: یا ربّ، اشتریته بمالی، حتى یأذن له أهل الخمس. (الوسائل، ابواب الانفال، ب 3، ح 2، 3، 6، 7 و 11)
منبع: جامع المسائل، استفتائات آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)، جلد دوم، قم: امیر العلم، 1383.
