نماز و روزه در صورتی که کمتر از ده روز در محل تحصیل بمانیم
پرسش :
اساتید و دانشجویان در صورتى که کمتر از ده روز در محل تحصیل و خوابگاه مى مانند، تکلیف نماز و روزه شان چیست؟
پاسخ :
امام خمینی: نماز شکسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام بهجت، صافى، فاضل و نورى: اساتید و دانشجویان، اگر در کمتر از ده روز، حداقل یک بار، بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند و این وضعیت، تا مدتى ادامه داشته باشد ـ به طورى که نزد عرف «سفر» کار آنان شمرده شود ـ نماز ایشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه صحیح است. [به طور مثال حداقل چهار ماه].
تبصره 1. (سفر اول) تمامى دانشجویان و اساتید مذکور، هرگاه در طول مدت تحصیل بیش از ده روز در وطن خود بمانند، و یا اولین مسافرت شروع سال تحصیلى آنان باشد، باید نماز را در محل درس شکسته بخوانند و روزه نگیرند. اما پس از یک رفت و برگشت میان وطن و محل تحصیل، نماز را کامل بخوانند و روزه را بگیرند.
تبصره 2. به فتواى آیت اللّه بهجت، سفر اول با طى مسیر هشت فرسخ، تحقق مى یابد. از این رو اگر فاصله محل درس و تدریس از وطن، بیش از هشت فرسخ باشد، در همان اولین مسافرت نیز نمازشان در محل تحصیل، کامل و روزه صحیح است.
آیت اللّه تبریزى: دانشجو اگر در مدت کمتر از ده روز، بین وطن و دانشگاه رفت و آمد کند، باید احتیاط کند؛ یعنى، نماز را تمام و شکسته بخواند و اگر روزه گرفت، صحیح است و قضا ندارد. استاد اگر هر هفته، براى تدریس، به حدّ مسافت شرعى مسافرت مى کند ـ چنانچه مدت تدریس، دو ماه یا زیادتر باشد ـ باید نماز را تمام بخواند و روزه بگیرد.
تبصره. با توجه به اینکه آیت اللّه تبریزى در این مسئله احتیاط واجب دارند، مقلدان ایشان مى توانند در این مسئله به فتواى مرجع تقلید مساوى و یا اعلم بعدى رجوع کنند و نمازشان را تمام بخوانند و روزه بگیرند.
آیت اللّه خامنه اى: اساتید و دانشجویان بورسیه و مأمور به تحصیل، اگر در کمتر از ده روز، حداقل یک بار بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند، نماز آنان تمام و روزه ایشان صحیح است؛ اما دیگر دانشجویان، نمازشان شکسته و روزه آنها صحیح نیست.
تبصره. با توجه به اینکه آیت اللّه خامنه اى در مسئله رجوع به مرجع مساوى، احتیاط واجب دارند، دانشجویان مى توانند در این مسئله به مرجع تقلید مساوى دیگر، مراجعه کنند؛ [به شرط اینکه مرجع تقلید جدید ]رجوع به مرجع مساوى را جایز دانسته باشد و نماز دانشجوى مسافر را تمام و روزه او را صحیح بداند (مانند آیت اللّه بهجت).
آیت اللّه سیستانى:
1. اگر زمان تحصیل و تدریس اساتید و دانشجویان، حداقل دو سال ادامه دارد و در آنجا مستقر مى شوند [گر چه در هفته دو شبانه روز کامل باشند؛ به نحوى که به آنان مسافر گفته نشود آنجا در حکم وطن است و باید نمازشان را در محل تحصیل، تمام بخوانند و روزه را بگیرند.
2. اگر اساتید و دانشجویان در هفته، حداقل سه روز بیش از مسافت شرعى رفت و آمد کنند و یا در سفر باشند و این برنامه براى مدتى) به طور مثال شش ماه در یک سال و یا حداقل سه ماه در چند سال تحصیلى( ادامه یابد؛ کثیرالسفر محسوب مى شوند و نماز ایشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه شان صحیح است.
تبصره 1. در هر دو صورت اگر در ماه اول، قصد اقامت ده روز نکنند، باید احتیاط نمایند؛ یعنى، نمازشان را هم تمام و هم شکسته بخوانند و روزه را هم بگیرند و هم قضا نمایند.
تبصره 2. با توجه به اینکه آیت اللّه سیستانى، رجوع به مرجع تقلید مساوى را جایز مى داند، مقلدان ایشان مى توانند در این مسئله به مرجع مساوى دیگر، مراجعه کنند که نماز را کامل و روزه را صحیح مى داند.
آیت اللّه مکارم:
1. اساتید و دانشجویان اگر براى مدت قابل ملاحظه اى ـ مثلاً یک سال یا بیشتر ـ در محل تحصیل یا تدریس بمانند، آن محل در حکم وطن است و نماز و روزه در آنجا، تمام مى باشد و ماندن ده روز پى در پى در آنجا شرط نیست.
تبصره. این گروه از دانشگاهیان از هنگام شروع به درس سه روز اول را در محل درس و تدریس احتیاط کنند یعنى نماز را هم کامل و هم شکسته بخوانند و روزه را هم بگیرند و هم قضا کنند و پس از آن در همان سفر اول نماز را تمام بخوانند و روزه بگیرند، مگر آنکه قصد ده روز نمایند. در این صورت احتیاط مذکور لازم نیست.
2. کسانى که همه روزه، یا حداقل سه روز در هفته، به محل تحصیل یا تدریس مى روند؛ یعنى، صبح به محل تحصیل یا تدریس مى روند و عصر باز مى گردند و این کار مدتى ادامه مى یابد، کثیرالسفر محسوب مى شوند و نماز و روزه ایشان در آن محل و به هنگام رفت و برگشت، تمام است.
تبصره. این گروه از دانشگاهیان از هنگام شروع به درس، در چند سفر اول احتیاط کنند؛ یعنى نماز را شکسته و تمام بخوانند و اگر روزه گرفتند آن را قضا کنند.
آیت اللّه وحید: اگر در هفته حداقل چهار روز بین وطن و دانشگاه رفت و آمد کند و این کار براى مدت یک سال یا بیشتر ادامه داشته باشد، آنجا در حکم وطن است. نماز در آنجا تمام و روزه صحیح است و در بین راه باید احتیاط کند؛ یعنى، نماز را تمام و شکسته بخواند و روزه بگیرد و قضاى آن را نیز به جا آورد و اگر رفت و آمد سه روز باشد، در این مورد نیز باید احتیاط کند.1
پی‌نوشت:
1. دفتر مراجع معظم تقلید.
منبع: پرسش‌ها و پاسخ‌هاى برگزیده ویژه ماه مبارک رمضان، گروه محققان، دفتر نشر معارف، 1385.
امام خمینی: نماز شکسته است و روزه صحیح نیست.
آیات عظام بهجت، صافى، فاضل و نورى: اساتید و دانشجویان، اگر در کمتر از ده روز، حداقل یک بار، بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند و این وضعیت، تا مدتى ادامه داشته باشد ـ به طورى که نزد عرف «سفر» کار آنان شمرده شود ـ نماز ایشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه صحیح است. [به طور مثال حداقل چهار ماه].
تبصره 1. (سفر اول) تمامى دانشجویان و اساتید مذکور، هرگاه در طول مدت تحصیل بیش از ده روز در وطن خود بمانند، و یا اولین مسافرت شروع سال تحصیلى آنان باشد، باید نماز را در محل درس شکسته بخوانند و روزه نگیرند. اما پس از یک رفت و برگشت میان وطن و محل تحصیل، نماز را کامل بخوانند و روزه را بگیرند.
تبصره 2. به فتواى آیت اللّه بهجت، سفر اول با طى مسیر هشت فرسخ، تحقق مى یابد. از این رو اگر فاصله محل درس و تدریس از وطن، بیش از هشت فرسخ باشد، در همان اولین مسافرت نیز نمازشان در محل تحصیل، کامل و روزه صحیح است.
آیت اللّه تبریزى: دانشجو اگر در مدت کمتر از ده روز، بین وطن و دانشگاه رفت و آمد کند، باید احتیاط کند؛ یعنى، نماز را تمام و شکسته بخواند و اگر روزه گرفت، صحیح است و قضا ندارد. استاد اگر هر هفته، براى تدریس، به حدّ مسافت شرعى مسافرت مى کند ـ چنانچه مدت تدریس، دو ماه یا زیادتر باشد ـ باید نماز را تمام بخواند و روزه بگیرد.
تبصره. با توجه به اینکه آیت اللّه تبریزى در این مسئله احتیاط واجب دارند، مقلدان ایشان مى توانند در این مسئله به فتواى مرجع تقلید مساوى و یا اعلم بعدى رجوع کنند و نمازشان را تمام بخوانند و روزه بگیرند.
آیت اللّه خامنه اى: اساتید و دانشجویان بورسیه و مأمور به تحصیل، اگر در کمتر از ده روز، حداقل یک بار بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند، نماز آنان تمام و روزه ایشان صحیح است؛ اما دیگر دانشجویان، نمازشان شکسته و روزه آنها صحیح نیست.
تبصره. با توجه به اینکه آیت اللّه خامنه اى در مسئله رجوع به مرجع مساوى، احتیاط واجب دارند، دانشجویان مى توانند در این مسئله به مرجع تقلید مساوى دیگر، مراجعه کنند؛ [به شرط اینکه مرجع تقلید جدید ]رجوع به مرجع مساوى را جایز دانسته باشد و نماز دانشجوى مسافر را تمام و روزه او را صحیح بداند (مانند آیت اللّه بهجت).
آیت اللّه سیستانى:
1. اگر زمان تحصیل و تدریس اساتید و دانشجویان، حداقل دو سال ادامه دارد و در آنجا مستقر مى شوند [گر چه در هفته دو شبانه روز کامل باشند؛ به نحوى که به آنان مسافر گفته نشود آنجا در حکم وطن است و باید نمازشان را در محل تحصیل، تمام بخوانند و روزه را بگیرند.
2. اگر اساتید و دانشجویان در هفته، حداقل سه روز بیش از مسافت شرعى رفت و آمد کنند و یا در سفر باشند و این برنامه براى مدتى) به طور مثال شش ماه در یک سال و یا حداقل سه ماه در چند سال تحصیلى( ادامه یابد؛ کثیرالسفر محسوب مى شوند و نماز ایشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه شان صحیح است.
تبصره 1. در هر دو صورت اگر در ماه اول، قصد اقامت ده روز نکنند، باید احتیاط نمایند؛ یعنى، نمازشان را هم تمام و هم شکسته بخوانند و روزه را هم بگیرند و هم قضا نمایند.
تبصره 2. با توجه به اینکه آیت اللّه سیستانى، رجوع به مرجع تقلید مساوى را جایز مى داند، مقلدان ایشان مى توانند در این مسئله به مرجع مساوى دیگر، مراجعه کنند که نماز را کامل و روزه را صحیح مى داند.
آیت اللّه مکارم:
1. اساتید و دانشجویان اگر براى مدت قابل ملاحظه اى ـ مثلاً یک سال یا بیشتر ـ در محل تحصیل یا تدریس بمانند، آن محل در حکم وطن است و نماز و روزه در آنجا، تمام مى باشد و ماندن ده روز پى در پى در آنجا شرط نیست.
تبصره. این گروه از دانشگاهیان از هنگام شروع به درس سه روز اول را در محل درس و تدریس احتیاط کنند یعنى نماز را هم کامل و هم شکسته بخوانند و روزه را هم بگیرند و هم قضا کنند و پس از آن در همان سفر اول نماز را تمام بخوانند و روزه بگیرند، مگر آنکه قصد ده روز نمایند. در این صورت احتیاط مذکور لازم نیست.
2. کسانى که همه روزه، یا حداقل سه روز در هفته، به محل تحصیل یا تدریس مى روند؛ یعنى، صبح به محل تحصیل یا تدریس مى روند و عصر باز مى گردند و این کار مدتى ادامه مى یابد، کثیرالسفر محسوب مى شوند و نماز و روزه ایشان در آن محل و به هنگام رفت و برگشت، تمام است.
تبصره. این گروه از دانشگاهیان از هنگام شروع به درس، در چند سفر اول احتیاط کنند؛ یعنى نماز را شکسته و تمام بخوانند و اگر روزه گرفتند آن را قضا کنند.
آیت اللّه وحید: اگر در هفته حداقل چهار روز بین وطن و دانشگاه رفت و آمد کند و این کار براى مدت یک سال یا بیشتر ادامه داشته باشد، آنجا در حکم وطن است. نماز در آنجا تمام و روزه صحیح است و در بین راه باید احتیاط کند؛ یعنى، نماز را تمام و شکسته بخواند و روزه بگیرد و قضاى آن را نیز به جا آورد و اگر رفت و آمد سه روز باشد، در این مورد نیز باید احتیاط کند.1
پی‌نوشت:
1. دفتر مراجع معظم تقلید.
منبع: پرسش‌ها و پاسخ‌هاى برگزیده ویژه ماه مبارک رمضان، گروه محققان، دفتر نشر معارف، 1385.
