درستی یا نادرستی دروغ مصلحتی

پرسش :

آیا گفتن دروغ مصلحتی اشکال دارد؟

پاسخ :
الف) دروغ یکی از گناه‌های کبیره است و احادیث بسیاری در مذمت آن آمده است. امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «دروغ ویران کننده‌ی ایمان است.» (1)

و همچنین رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «دروغ روسیاهی می‌آورد.» (2)

ب) اگر با راست‌گویی، جان مسلمانی به خطر می‌افتد یا آبروی کسی می‌رود یا درگیری و فتنه‌ای برپا می‌شود، نباید راست بگوییم.

در این شرایط، نه تنها دروغ گفتن جایز است، بلکه حتی لازم و واجب است. در چنین موقعیت‌هایی چون یک مصلحت مهم‌تر وجود دارد، دیگر دروغ گفتن حرام نیست.

پ ) اگر چه در شرایطی که بدان اشاره کردیم، مردم می‌توانند دروغ بگویند، اما کسی حق ندارد از این موضوع سوء استفاده کند و به اسم «دروغ مصلحتی» هر جا دلش خواست، دروغ بگوید.

هیچ فروشنده‌ای نباید برای فریب مشتری و رسیدن به سود بیشتر دروغ بگوید. هیچ پدر و مادری حق ندارد برای آرام کردن فرزندشان دروغ بگوید.

هیچ زنی نباید برای گرفتن پول از شوهرش از دروغ استفاده کند و هیچ مردی هم نباید برای سرپوش گذاشتن بر اشتباهاتش همسرش را با دروغ بفریبد. این جور دروغ‌های مصلحتی قطعاً حرام است.

پی‌نوشت:
1. میزان الحکمه، حدیث 17406.
2. همان، حدیث 17441.

منبع: هفتاد و شش پرسش و پاسخ درباره اخلاق و رفتار، غلامرضا حیدری ابهری، انتشارات قدیانی، 1393.