وظیفه اخلاقی دانشجو نسبت به استاد

پرسش :

وظایف اخلاقی دانشجو نسبت به استاد چیست؟ آیا احترام به اساتیدی که ظاهر اسلامی ندارند و یا حتی از نظر علمی برای دانشجویان وقت نمی گذارند لازم است؟!

پاسخ :
ز بوسیدنی های این روزگار          
یکی هم بود دست آموزگار[۱]

در آموزه های اسلامی احترام به معلم که پدر معنوی و روحانی انسان است یک وظیفه انسانی و اسلامی است و خود مبنای توفیقات الهی خواهد شد، در همه حال باید آنها را محترم شمرد و از آنان به نیکی یاد کرد، تواضع و فروتنی در برابر آنها، عمل به دستورات و راهنمایی هایشان در امور دینی و دنیوی، تکریم و بزرگداشت آنها در شرایط مختلف، و یاد کردن از کمالات و ارزش های علمی و اخلاقی‌شان از جمله وظایف اخلاقی دانشجو در مقابل استاد خویش است.

احترام به معلم همانند احترام به والدین حد خاصی ندارد و در همه حال و همیشه چه اساتید الان و چه معلمان دوره های گذشته، لازم و سفارش شده است. در مجموع هر معلمی اگرچه از نظر علمی و ظاهری ایده آل نباشد. اما حاصل تلاش ها و تجربیات علمی خود را در اختیار دانشجویان و شاگردانش می گذارد و به همین مقدار ارزشمند است. علاوه بر این که تجربه ثابت کرده است اگر به معلم و استاد احترام گذاشته شود، سعی بیشتری می کند که آن چه دارد بیشتر در اختیار شاگردان بگذارد و کلاس های قبلی را جبران کند، اما اگر بی احترامی شود، برآشفتگی و لجاجت بیشتر می شود و حداقل ها هم رعایت نمی گردد، بنابراین احترام همیشه خوب ها خوب تر و بدها را خوب می کند.

پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) فرموده اند:
«من تعلمت منه حرفاً صرت له عبداً»[۲]؛ «هر کس به تو مسئله ای بیاموزد مالک و صاحب تو می گردد».

یا این که امام سجاد(علیه السلام) در این باره می فرمایند:
«حق کسی که به تو علم می آموزد این است که او را تعظیم کنی و مجلس او را گرامی بداری و به دقت به سخنان او گوش کنی و کاملاً متوجه او باشی و در برابر او صدایت را بلند نکنی»[۳]

امام رضا(علیه السلام) در حدیثی فرمودند:
«معلم الخیر و الدین یقوم مقام الاب»[۴]؛ «معلم خوبی و دین جانشین پدر می شود».

عجیب تر آن است که پدر و مادر با آن همه احترام و قداست و شرافتی که خداوند بر فرزندان برای آن ها واجب کرده است، احترام و جایگاه معنوی معلم، برتر از آن‌هاست. داستان زیر نمونه ای از این دست است:

بسیاری از علمای ما وقتی از اساتید خودشان یاد می کردند یا از آن ها مطلبی نقل می کردند، با نهایت احترام بوده است، نمونه آن استاد مطهری نسبت به استادش علامه طباطبائی است که همواره با «روحی فداه» از او یاد می کرد.[۵]

احترام به معلم و کسانی که چیزی از آنها یاد می گیریم و حق علمی و آموزشی به گردن ما دارند، بیش از حد شمارش بوده که اهم موارد آن را می توان این گونه برشمرد:
۱. عمل به آموخته های آنان،
۲. ترویج و تبلیغ آنچه از آنها یاد گرفتیم،
۳. یادسپاری ارزش های علمی و اخلاقی آنها،
۴. تکریم شخصیت و تعظیم آنان در همه شرایط،
۵. تواضع در برابر آنها.

پی‌نوشت‌ها:
[۱]. استاد شهریار.
[۲]. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ح ۱۳۵۹۵.
[۳]. همان، ح ۱۳۵۹۱.
[۴]. بحار الانوار، ج ۷۴، ص۷۷.
[۵]. مهر تابان، ص ۱۵.

منبع: پرسمان