سیمای سوره رعد

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره رعد چیست؟

پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «رعْد» است. که همان صدای غرش ابرهای آسمان است، و به مناسبت آیه 13 این سوره بدین نام خوانده شده است. که سخن از رعد و برق و صاعقه گفته است.

شمارگان: دارای 43 آیه و 855 کلمه و 3506 حرف است.

نزول: سیاق و محتوای آیات آن نشان می دهد که این سوره در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شده است.(1)

سوره رعد در ترتیب کنونی قرآن سیزدهمین سوره بشمار می آید، و کسانی که این سوره را مدنی می دانند گفته اند نود و ششمین سوره ای بوده که بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شده است.(2) یعنی بعد از سوره محمد صلی الله علیه و آله و قبل از سوره الرحمن فرود آمده است.

فضایل: در مورد فضیلت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هر کس سوره رعد را تلاوت کند، به تعداد هر ابری که گذشته و هر ابری که تا قیامت خواهد آمد، ده حسنه به او خواهند داد. و در روز قیامت از کسانی خواهد بود که به عهد خدا وفا کرده اند.»(3)

تذکر: این ثواب ها برای کسانی است که علاوه بر قرائت سوره، از محتوای آن پند گیرند و به یاد خدا بیفتند.

ویژگی ها: نام این سوره از پدیده های طبیعی جهان خلقت که مظهر قدرت و رحمت خداست گرفته شده است. و آیه 15 این سوره یک سجده مستحب دارد.

اهداف: اهداف مهم این سوره عبارتند از:
1. بیان مطالبی پیرامون توحید و اثبات عظمت خالق.
2. بیان مطالبی پیرامون قیامت.
3. اثبات حقانیت قرآن و مطالبی پیرامون آن.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره بچشم می خورند عبارتند از:

الف) عقاید:

1. بیان توحید و اسرار آفرینش به عنوان نشانه های خدا. (آیات 2-4)
2. بیانی از معاد و دادگاه عدل الهی و زندگی نوین انسان در سرای آخرت. (آیات 5، 23 و 35 و...)
3. بیان حقانیت قرآن و عظمت آن. (آیه 31)
4. تسبیح گویی رعد و سجده آسمانیان و زمینی ها در برابر عظمت پروردگار. (آیات 13-15)
 

ب) اخلاق:

1. بیان مسؤولیت ها و وظایف مردم.
2. دعوت به تفکر و اندیشه و مثال هایی در این زمینه. (آیات 4 و 17)
3. دعوت به انفاق در پنهان و آشکار. (آیه 22)
4. ترک انتقام جویی و نتایج خوب حق پذیری. (آیه 22)
5. ناپایداری دنیا و اطمینان و آرامش در سایه ایمان به خدا.
6. یاد خدا مایه آرامش دل است. (آیه 28)
 

ج) احکام:

1. وفای به عهد. (آیات 20-25)
2. صله رحم. (آیات 21-25)
 

د) داستان ها:

شرحی از اقوام سرکش گذشته. (آیات 30 - 32-41)
 

ه:) مطالب فرعی:

1. اشاره ای به زوجیّت، آسمانهای بدون ستون (یا نیروی جاذبه). (آیات 2-3)
2. تسخیر خورشید و ماه به فرمان خدا. (آیه 2)
3. گسترش زمین و آفرینش کوهها و نهرها و درختان و میوه ها و... (آیه 3)
4. تغییر سرنوشت بدست خود انسان است. (آیه 11)
5. بی ثمر بودن بت و بت پرستی. (آیه 14)

پی‌نوشت‌ها:
(1) ر. ک: المیزان، ج 11، ص 274. هر چند که برخی گفته اند در مدینه نازل شده و یا برخی آیات آن مدنی است اما این مطلب با مضامین سوره سازگار نیست.
(2) ر. ک: التمهید، ج 1، مبحث ترتیب نزول، ص 136.
(3) مجمع البیان، اول سوره رعد.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.