معنای واژه «رزق» در قرآن کریم

پرسش :

منظور از واژه «رزق» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
«رِزْق» به گفته راغب در کتاب مفردات، به معنى بخشش و عطاى مستمر است؛ خواه دنیوى باشد یا اخروى. به سهم و نصیب نیز رزق گفته مى‌ شود؛ «ابن منظور» در «لسان العرب» مى‌ گوید: «رزق» بر دو نوع است: رزق جسمانى مانند: انواع غذاها، و رزق روحانى براى دل و جان، مانند: انواع معارف و علوم. در کتاب «التحقیق» نیز آمده است که «رزق» به معنى عطاى خاصّى است که موافق مقتضى حال طرف و مطابق نیاز او براى ادامه حیات‌ اش باشد.

در قرآن مجید نیز در هر دو معنى به کار رفته است. در سوره ملک، آیه 15 مى‌ خوانیم: «هُوَ الَّذِى جَعَلَ لَکُمُ اْلأَرْضَ ذَلُوْلا فَامْشُوا فِى مَناکِبِها وَ کُلُوا مِنْ رِزْقِهِ»؛ (او کسى است که زمین را براى شما رام کرد، بر پشت آن راه بروید و از روزى خداوند بخورید). در سوره آل عمران آیه 169 درباره شهیدان آمده است: «بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُوْنَ»؛ (بلکه زنده اند، و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند). ولى غالبا در مورد رزق‌ هاى مادّى به کار رفته؛ هرچند استعمال آن در رزق‌ هاى معنوى نیز کم نیست؛ و از آنجا که بخشنده انواع نعمت‌ هاى مادى و معنوى خدا است؛ واژه «رَزّاق» از صفات خاصّه او است.(1)

پی نوشت:
(1) لسان العرب، ابن منظور محمد بن مکرم، انتشارات دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414 هـ ق، ج 10، ص 115؛ المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، حسین بن محمد، انتشارات دارالعلم الدار الشامیه، بیروت، چاپ اول، 1412هـ ق، ج 1، ص 351؛ مجمع البحرین، طریحی، فخرالدین، انتشارات کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375هـ ش، ج 5، ص 168؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مصطفوی، حسن، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360 هـ ش، ج 4، ص 115.

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ نهم، 1386 هـ ش، ج 2، ص 335.