پاسخ به شبهه تناقض گویی قرآن درباره هدایت مردم به وسیله پیامبر (ص)
پرسش :
شبهه: در آیه‌ی 52 سوره‌ی شوری خطاب به پیغمبر گفته شده: (تو مردم را به راه راست هدایت می کنی)، اما در آیه‌ی 56 سوره‌ی قصص گفته شده: (تو هدایت نمی کنی آن کسی را که دوست داری). از آیات ذکر شده، تناقض گویی های قرآن آشکار می شود.
پاسخ :
جواب شبهه:
هدایت بر دو نوع است.
نوع اوّل: ارائة الطریق:
گاهی فردی از شما در مورد مکانی سوال می کند و شما او را با دادنِ آدرسِ آن محل، هدایت می کنید. این نوع از هدایت را ارائة الطریق می گویند. از همین نوع است، هدایتِ پیامبران الهی که با بیان احکام الهی و عواملی که باعث به کمال رسیدن انسان ها می شود، آنها را به راهِ راست هدایت می کنند. آیه‌ی 52 سوره‌ی مبارکه‌ی شوری در بیانِ همین نوع از هدایت است که خطاب به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید: «تو مردم را به راه راست هدایت می کنی».
نوع دوّم: ایصال الی المطلوب:
گاهی فردی از شما در مورد مکانی سوال می کند و شما به جای دادنِ آدرس، دست او را گرفته و به آن مکان می برید. این نوع از هدایت را ایصال الی المطلوب می گویند. وظیفه‌ی هیچ یک از پیامبران نبوده که مردم را به هدایت ایصال الی المطلوب، هدایت کنند.
پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که رحمتی برای همه بشریت بودند، همیشه برای مردمِ گمراه غصه می خوردند که بالاخره آنها چه زمانی می خواهند به راهِ راست بیایند، حتّی آن بزرگوار دوست داشتند گمراهانی مانند ابولهب ها و ابوسفیان ها که سال ها با او دشمنی کرده و یاران او را مورد اذیّت و آزار قرار داده بودند نیز هدایت یافته و از گمراهی و ضلالت خارج شوند.
خداوند متعال در سوره‌ی مبارکه‌ی قصص آیه‌ی 56 خطاب به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید: «تو هدایت نمی کنی آن کسی را که دوست داری» که مراد از این هدایت، ایصال الی المطلوب است یعنی ای پیغمبر! وظیفه تو این نیست که دستِ گمراهانی به مانند مشرکین مکّه را بگیری و به صراطِ حقّ بیاوری بلکه وظیفه‌ی تو بازگو کردنِ حقائق و روشن ساختنِ حقّ برای آنها بود که قبلاً آن را انجام دادی.
دقت کنید!
در بسیاری از آیاتِ قرآن کریم، خداوند این تذکّر را به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می دهد که: وظیفه‌ی تو در اقبالِ مشرکین و کفّار چیزی جز ابلاغ رسالت و بیان حقائق نیست. مثلاً در آیه‌ی 20 سوره‌ی مبارکه‌ی آل عمران می فرماید: (فَإن أسلَمُوا فَقَدِ اهتَدَوا وَ إن تَولَّوا فَاِنَّمَا عَلَیک البَلَاغُ) اگر کفّار و اهل کتاب (در برابر دعوت حقّ) تسلیم شوند، هدایت می یابند و اگر از دعوت حقّ روی گردانند، نگران مباش، زیرا وظیفه‌ی تو تنها ابلاغ و رساندنِ حقایق بوده و جز این وظیفه ای در قبالِ مشرکین و کفّار نداری.
کثرتِ آیات (1) در بیان این تذکّر نشان دهنده‌ی آن است که اوّلاً مشرکین در پذیرفتنِ حقّ خیلی سرسخت بودند و حاضر نبودند که دست از شرک و بت پرستی بردارند و ثانیاً نشان دهنده‌ی آن است که حضرت رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بسیار نسبت به آنها دلسوز و مهربان بودند.
خلاصه‌ی جواب:
مراد از آیه‌ی 52 سوره‌ی مبارکه‌ی شوری «ارائة الطریق» است که تمام پیامبران الهی مردم را با این روش هدایت می کردند و مراد از آیه‌ی 56 سوره‌ی مبارکه‌ی قصص هدایت از نوع «ایصال الی المطلوب» است که وظیفه‌ی هیچ یک از پیامبران الهی نبوده که مردم را با این روش هدایت کنند. با این بیان، تناقضی بین آیاتِ مذکور نیست. (2)
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره آل عمران، آیه 20؛ سوره عنکبوت، آیه 18؛ سوره نحل، آیه 35؛ سوره رعد، آیه 40؛ سوره یس، آیه 17؛ سوره تغابن، آیه 12؛ سوره نور، آیه 54؛ سوره شوری، آیه 48؛ سوره نحل، آیه 82 و... .
2. تفسیر بیان دکتر محمد علی انصاری ذیل تفسیر آیه‌ی 56 سوره‌ی مبارکه‌ی قصص.
منبع: پاسخ به شبهات اینترنتی (پاسخ به شبهاتی که سایت های ضد اسلامی و ضد شیعی منتشر کرده اند)، هادی کُردان، جلد دوم، تهران: انتشارات شارق، چاپ سوم، 1389ش.
جواب شبهه:
هدایت بر دو نوع است.
نوع اوّل: ارائة الطریق:
گاهی فردی از شما در مورد مکانی سوال می کند و شما او را با دادنِ آدرسِ آن محل، هدایت می کنید. این نوع از هدایت را ارائة الطریق می گویند. از همین نوع است، هدایتِ پیامبران الهی که با بیان احکام الهی و عواملی که باعث به کمال رسیدن انسان ها می شود، آنها را به راهِ راست هدایت می کنند. آیه‌ی 52 سوره‌ی مبارکه‌ی شوری در بیانِ همین نوع از هدایت است که خطاب به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید: «تو مردم را به راه راست هدایت می کنی».
نوع دوّم: ایصال الی المطلوب:
گاهی فردی از شما در مورد مکانی سوال می کند و شما به جای دادنِ آدرس، دست او را گرفته و به آن مکان می برید. این نوع از هدایت را ایصال الی المطلوب می گویند. وظیفه‌ی هیچ یک از پیامبران نبوده که مردم را به هدایت ایصال الی المطلوب، هدایت کنند.
پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که رحمتی برای همه بشریت بودند، همیشه برای مردمِ گمراه غصه می خوردند که بالاخره آنها چه زمانی می خواهند به راهِ راست بیایند، حتّی آن بزرگوار دوست داشتند گمراهانی مانند ابولهب ها و ابوسفیان ها که سال ها با او دشمنی کرده و یاران او را مورد اذیّت و آزار قرار داده بودند نیز هدایت یافته و از گمراهی و ضلالت خارج شوند.
خداوند متعال در سوره‌ی مبارکه‌ی قصص آیه‌ی 56 خطاب به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید: «تو هدایت نمی کنی آن کسی را که دوست داری» که مراد از این هدایت، ایصال الی المطلوب است یعنی ای پیغمبر! وظیفه تو این نیست که دستِ گمراهانی به مانند مشرکین مکّه را بگیری و به صراطِ حقّ بیاوری بلکه وظیفه‌ی تو بازگو کردنِ حقائق و روشن ساختنِ حقّ برای آنها بود که قبلاً آن را انجام دادی.
دقت کنید!
در بسیاری از آیاتِ قرآن کریم، خداوند این تذکّر را به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می دهد که: وظیفه‌ی تو در اقبالِ مشرکین و کفّار چیزی جز ابلاغ رسالت و بیان حقائق نیست. مثلاً در آیه‌ی 20 سوره‌ی مبارکه‌ی آل عمران می فرماید: (فَإن أسلَمُوا فَقَدِ اهتَدَوا وَ إن تَولَّوا فَاِنَّمَا عَلَیک البَلَاغُ) اگر کفّار و اهل کتاب (در برابر دعوت حقّ) تسلیم شوند، هدایت می یابند و اگر از دعوت حقّ روی گردانند، نگران مباش، زیرا وظیفه‌ی تو تنها ابلاغ و رساندنِ حقایق بوده و جز این وظیفه ای در قبالِ مشرکین و کفّار نداری.
کثرتِ آیات (1) در بیان این تذکّر نشان دهنده‌ی آن است که اوّلاً مشرکین در پذیرفتنِ حقّ خیلی سرسخت بودند و حاضر نبودند که دست از شرک و بت پرستی بردارند و ثانیاً نشان دهنده‌ی آن است که حضرت رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بسیار نسبت به آنها دلسوز و مهربان بودند.
خلاصه‌ی جواب:
مراد از آیه‌ی 52 سوره‌ی مبارکه‌ی شوری «ارائة الطریق» است که تمام پیامبران الهی مردم را با این روش هدایت می کردند و مراد از آیه‌ی 56 سوره‌ی مبارکه‌ی قصص هدایت از نوع «ایصال الی المطلوب» است که وظیفه‌ی هیچ یک از پیامبران الهی نبوده که مردم را با این روش هدایت کنند. با این بیان، تناقضی بین آیاتِ مذکور نیست. (2)
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره آل عمران، آیه 20؛ سوره عنکبوت، آیه 18؛ سوره نحل، آیه 35؛ سوره رعد، آیه 40؛ سوره یس، آیه 17؛ سوره تغابن، آیه 12؛ سوره نور، آیه 54؛ سوره شوری، آیه 48؛ سوره نحل، آیه 82 و... .
2. تفسیر بیان دکتر محمد علی انصاری ذیل تفسیر آیه‌ی 56 سوره‌ی مبارکه‌ی قصص.
منبع: پاسخ به شبهات اینترنتی (پاسخ به شبهاتی که سایت های ضد اسلامی و ضد شیعی منتشر کرده اند)، هادی کُردان، جلد دوم، تهران: انتشارات شارق، چاپ سوم، 1389ش.
