پاسخ به شبهه تناقض گویی قرآن در مسأله رؤیت خدا
پرسش :
شبهه: در آیه‌ی 23 سوره‌ی قیامت گفته شده: (إلَی رَبِّهَا نَاظِرةٌ) یعنی مؤمنین در روز قیامت خدا را می بینند! این در حالی است که در آیه‌ی 103 سوره‌ی انعام گفته شده: (لاَ تُدْرِکُهُ الْأَبْصَارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصَارَ) چشم ها خدا را نمی بیند ولی او چشم ها را می بیند. از مجموع آیات قرآن چنین به دست می آید که: خدا، هم دیدنی است و هم نادیدنی!
پاسخ :
جواب شبهه:
قبل از بیان جواب، باید بدانیم که رؤیت و دیدن بر دو قسم است:
قسم اول: رؤیت بالبصر:
دیدن با چشم سر را می گویند که مخصوص اشیایی است که دارای مکان و حالت خاصّ جسمانی هستند مانند هر چه که در عالم هستی وجود دارد و ما با چشم سر می بینیم.
قسم دوم: رؤیت بالبصیره:
دیدن با قلب و روح را می گویند که این نوع از رؤیت مخصوص امور معنوی است، همچنان که حضرت امیر (علیه السلام) می فرمایند: (ما رَایتُ شیئاً الاّ رایتُ الله قَبلَهُ وَ مَعَهُ وَ بَعدَهُ) چیزی را ندیدم مگر این که خدا را پیش از آن و با آن و پس از آن مشاهده کردم.
و اما جواب شبهه:
مراد از دیدن در آیه‌ی شریفه 23 سوره‌ی مبارکه‌ی قیامت، دیدن با چشم دل و رؤیت بالبصیره است که این امر در مورد خداوند امکان پذیر است، همچنان که وقتی از حضرت علی (علیه السلام) سوال کردند: آیا پروردگار خود را دیده ای؟
حضرت در پاسخ فرمودند: (أفأَعبُدُ مَا لَا أری) آیا چیزی را که نمی بینم عبادت می کنم؟
آنگاه چنین توضیح دادند که: (لا تَرَاهُ العُیُونُ بِمُشَاهِدَةِ العَیَانِ وَ لکِن تُدرِکهُ القُلُوبُ بِحَقَایِقِ الایمانِ) او هرگز با چشم دیده نمی شود ولی دل ها با ایمان های واقعی شهودی او را درک می کنند. (1)
اما مراد از دیدن در آیه‌ی 103 سوره‌ی مبارکه‌ی انعام، دیدن با چشم سر و رؤیت بالبصر است که در مورد خداوند امری محال می باشد لهذا فرمود: (لاَ تُدْرِکُهُ الْأَبْصَارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصَارَ) چشم ها خدا را نمی بیند ولی او چشم ها را می بیند. با این بیان، تناقضی میان آیات ذکر شده نیست. (2)
پی‌نوشت‌ها:
1. نهج البلاغه، صبحی صالح، کلام 179.
2. تفسیر قرآن، بیان دکتر محمد علی انصاری ذیل تفسیر آیه‌ی 103 سوره‌ی مبارکه‌ی انعام.
منبع: پاسخ به شبهات اینترنتی (پاسخ به شبهاتی که سایت های ضد اسلامی و ضد شیعی منتشر کرده اند)، هادی کُردان، جلد دوم، تهران: انتشارات شارق، چاپ سوم، 1389ش.
جواب شبهه:
قبل از بیان جواب، باید بدانیم که رؤیت و دیدن بر دو قسم است:
قسم اول: رؤیت بالبصر:
دیدن با چشم سر را می گویند که مخصوص اشیایی است که دارای مکان و حالت خاصّ جسمانی هستند مانند هر چه که در عالم هستی وجود دارد و ما با چشم سر می بینیم.
قسم دوم: رؤیت بالبصیره:
دیدن با قلب و روح را می گویند که این نوع از رؤیت مخصوص امور معنوی است، همچنان که حضرت امیر (علیه السلام) می فرمایند: (ما رَایتُ شیئاً الاّ رایتُ الله قَبلَهُ وَ مَعَهُ وَ بَعدَهُ) چیزی را ندیدم مگر این که خدا را پیش از آن و با آن و پس از آن مشاهده کردم.
و اما جواب شبهه:
مراد از دیدن در آیه‌ی شریفه 23 سوره‌ی مبارکه‌ی قیامت، دیدن با چشم دل و رؤیت بالبصیره است که این امر در مورد خداوند امکان پذیر است، همچنان که وقتی از حضرت علی (علیه السلام) سوال کردند: آیا پروردگار خود را دیده ای؟
حضرت در پاسخ فرمودند: (أفأَعبُدُ مَا لَا أری) آیا چیزی را که نمی بینم عبادت می کنم؟
آنگاه چنین توضیح دادند که: (لا تَرَاهُ العُیُونُ بِمُشَاهِدَةِ العَیَانِ وَ لکِن تُدرِکهُ القُلُوبُ بِحَقَایِقِ الایمانِ) او هرگز با چشم دیده نمی شود ولی دل ها با ایمان های واقعی شهودی او را درک می کنند. (1)
اما مراد از دیدن در آیه‌ی 103 سوره‌ی مبارکه‌ی انعام، دیدن با چشم سر و رؤیت بالبصر است که در مورد خداوند امری محال می باشد لهذا فرمود: (لاَ تُدْرِکُهُ الْأَبْصَارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصَارَ) چشم ها خدا را نمی بیند ولی او چشم ها را می بیند. با این بیان، تناقضی میان آیات ذکر شده نیست. (2)
پی‌نوشت‌ها:
1. نهج البلاغه، صبحی صالح، کلام 179.
2. تفسیر قرآن، بیان دکتر محمد علی انصاری ذیل تفسیر آیه‌ی 103 سوره‌ی مبارکه‌ی انعام.
منبع: پاسخ به شبهات اینترنتی (پاسخ به شبهاتی که سایت های ضد اسلامی و ضد شیعی منتشر کرده اند)، هادی کُردان، جلد دوم، تهران: انتشارات شارق، چاپ سوم، 1389ش.
