بررسی پیامد های تجمل گرایی (بخش دوم)

از بین رفتن رفاه و آرامش حقیقی افراد، دیگر پیامد تجمل گرایی است که خسارت های بسیاری همچون تزلزل در نظام خانوادگی و روابط اجتماعی را به همراه دارد.

 

انسان در جهان مادی از آغاز آفرینش تا زمان مرگ، با طبیعت و بسیاری از عناصر مادی، ارتباط مستقیم دارد. از این رو، نسبت به جهان مادی، به گونه ای انس و الفت پیدا می کند و در پرتو این ارتباط نزدیک، از لذت های مادی و طبیعی این جهان بهره مند می شود، تا جایی که به این حیات مادی و طبیعی، عشق می ورزد. بسیاری از انسانها بر اثر شدت این علاقه، هدف اصلی از آفرینش این جهان و خویشتن را به فراموشی می سپارند و به هیچ قیمتی حاضر نیستند ذره ای از این لذت های مادی از دست بردارند. تجمل گرایانی که فریفته و دلباختۀ تجمل شده اند و از امور معنوی فاصله گرفته اند، نمونۀ این دسته از انسان ها هستند. حال هر قدر افراد بیش تری در یک جامعه چنین بینشی داشته باشند، به همان نسبت، افول معنوی در سطح وسیعی از جامعه گسترش می یابد. این موضوع از نظر تاریخی نیز قابل بررسی است.

پس از رحلت پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) خلفا در خلافت و رهبری جامعۀ اسلامی از سیره و سنت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فاصله گرفتند. همین امر سبب شد معنویت در جامعۀ اسلامی رنگ ببازد و آثار سوء آن که دامنگیر جامعۀ اسلامی شده تاکنون نیز جوامع اسلامی را رها نکند. خداوند دربارۀ این تجمل پرستان و دوستداران زیبایی های دنیوی می فرماید: «الَّذِینَ یَسْتَحِبُّونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا عَلَى الآخِرَةِ وَیَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ وَیَبْغُونَهَا عِوَجًا أُوْلَئِکَ فِی ضَلاَلٍ بَعِیدٍ»؛۱۳ «کسانی که [فریفتۀ زخارف و زینت های دنیوی شده اند و] زندگی این دنیا را بر آخرت ترجیح می دهند [و نفس خود را از پیروی سنت خدا و تدین به دین او باز می دارند] و مردم را نیز از راه خدا منصرف می کنند و در پی آن هستند که برای سنت و دین خدا، کجی پیدا کنند [تا دشمنی خود را موجه جلوه دهند و مردم را راضی کنند تا به هر سنتی از سنت های اجتماعی و بشری، هر قدر هم خرافی باشد، عمل کنند، به این وسیله] ضلالت برای آنان مسجل و حتمی می گردد.»۱۴
 

از بین رفتن رفاه و آرامش حقیقی افراد، دیگر پیامد تجمل گرایی است که خسارت های بسیاری همچون تزلزل در نظام خانوادگی و روابط اجتماعی را به همراه دارد. فرد تجمل گرا همیشه در پی مُد و تهیه امکانات و وسایلی است که از تازگی برخوردار باشند. از این رو، در جریان تغییر مد و تکاپو برای تغییر دادن وسایل زندگی و لوازم زندگی همواره در تنش و اضطراب روحی به سر می برد. افزون بر آن، حرص دست یابی به چنین امور تجملی و آمال و آرزوهای طولانی تمام وجود او را فرا می گیرد و سبب می شود غمی جان کاه او را به شدّت بیازارد.

حضرت علی علیه السلام می فرماید: «اَلْمَالُ یُفْسِدُ الَمآلَ وَ یُوَسِّعُ الْآمَالَ؛۱۵ مال [دوستی] اهداف عالی انسانی را فاسد و آرزوهای طولانی را زیاد می کند.» این سخن عام است؛ ولی نظر به اینکه تجمل گرایان در شمار مال دوستان اند، مضمون این حدیث تجمل پرستان را نیز در بر می گیرد. ایشان در جای دیگر فرموده است: «کسی که قلبش از محبت دنیا پر شود، سه چیز با قلب او آمیخته می گردد: رنجی که رهایش نمی کند، حرصی که ترکش نمی نماید و آرزویی که به آن نمی رسد.»۱۶ انسان آگاه و هوشمند از فرجام چنین افرادی عبرت می گیرد و زندگی خود را بر اساس آموزه های دین مبین اسلام طرح ریزی می کند و این سخن امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را با تمام وجود می پذیرد که فرمود: «اگر صلاح در نفس را می خواهی، بر تو لازم است که به میانه روی، قناعت و ساده زیستی رفتار کنی.»۱۷

همچنین از نظر اجتماعی، فرد تجمل گرا افزون بر مشکلات روحی و روانی که خود بدان گرفتار است، دیگران را نیز به میدان رقابت بیهوده برای افزایش مصرف گرایی می کشاند و جامعه را دچار کشمکش ها و تضادّ درونی و اخلاقی می کند. صفات زشتی همچون: حسد، کینه، طمع، و خشم در منش، گفتار و کردار آنان تأثیر می گذارد و روابط خانوادگی و اجتماعی آنان را به پرخاشگری، آشوب و اختلاف تبدیل می سازد. به طور کلی، افراد تجمل گرا، موجوداتی مغرور و متکبرند که همواره در پی برتری جویی و به استضعاف کشاندن و تحقیر دیگران هستند.
 

در جامعۀ اسلامی هر کس در برابر خود و اجتماعی که در آن زندگی می کند، وظایفی بر عهده دارد. اگر شماری از اعضای این جامعه به تجملات سرگرم شوند، خواه ناخواه از وظایف خود در بعضی موارد باز می مانند و به خود و دیگران آسیب می رسانند.

تجمل پرستانی که اسیر زنجیرهای مادیات گشته اند، در انجام وظایف الهی و اجتماعی خود دچار کوتاهی می شوند؛ زیرا پرداختن انسان به این امور، او را از توجه به امور مهم و صحیح زندگی فردی و اجتماعی باز می دارد.
در حقیقت، سستی فرد تجمل پرست در انجام وظایف و از دست دادن بصیرت الهی ریشه دارد که آن نیز پیامد طبیعی علاقه مندی کورکورانه به مادیات است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرموده است: «مَنْ یَرْغَبْ فِی الدُّنْیَا فَطَالَ فِیهَا أَمَلُهُ أَعْمَى اللَّهُ قَلْبَهُ عَلَى قَدْرِ رَغْبَتِهِ فِیهَا؛۱۸ کسی که به دنیا عشق و علاقه بورزد و آرزوهای طولانی برای خود بپروراند، خدا قلب او را به هر اندازه ای که نسبت به دنیا علاقه بورزد، کور می کند.»
 

غفلت یکی دیگر از پیامدهای تجمل گرایی است که انسان را از هستی بخش خود جدا و به امور پست و حقیر سرگرم و وابسته می کند. انسان با جامعۀ تجمل گرا به دلیل دل سپردن به سرگرمی های ساختگی و روزانۀ زندگی مادی، از مبدأ و مقصد خود غافل می شود و خدا و آخرت را فراموش می کند. خداوند در قرآن می فرماید: «یَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ»؛۱۹ «آنان تنها ظاهری از زندگی دنیا را می دانند و از آخرت بی خبرند.»

مجموعه ای از سرگرمی ها و لذت های زودگذر و خواب ها و خیال ها تمام برداشت آنان را از زندگی دنیایی تشکیل می دهد و همین سطحی نگری، آنان را از مسیر و هدف اصلی گمراه می کند و به سقوط می کشاند. اگر آنان، باطن زندگی دنیا و رزق و برق های آنان را می دانستند، می توانستند به راحتی آخرت را بشناسند؛ زیرا اندکی دقت در این زندگی زودگذر نشان می دهد که این دوره حتماً مرحله ای از یک مسیر بزرگ است. همان گونه که دقت در زندگی دوران جنینی نشان می دهد که این دوره، هدف نهایی این زندگی نیست؛ بلکه مرحله ای مقدماتی برای ورود به زندگی گستردۀ پیش رو است.

در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: «بزرگ ترین فساد این است که انسان به غفلت از خدا راضی شود. این فساد از طولانی بودن آرزو، حرص و کبر پدید می آید. همچنان که خداوند عزوجل در داستان قارون خبر داده است. آنجا که فرمود: "آرزوی فساد در زمین نکن! همانا خداوند مفسدان را دوست ندارد." این خصلت ها در وجود و اعتقاد قارون بود و اصل این خصلت ها (ناشی) از دوستی (زیاد) دنیاست و جمع آنها....»۲۰

ادامه دارد...

منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره۱۶۳