نیازهای زیستی نوجوان، اولین دسته از نیازهایی است که باید تامین شود.
الف) نیازهای روانی
او در این عرصه نیازهای بسیاری دارد از جمله:
- نیاز به آزادی های مشروط و مقید، به گونه ای که مزاحم خود و دیگران نبوده و خلاف ضوابط شرع نیز عمل نکند.
- نیاز به ستایش و مدح و حمد (هر کدام در جای خود) با توجه به این مسئله که حمد مخصوص خداست؛ (و مدح برای انسان و خدا مشترک است).
- نیاز به دفاع از جسم و جان، شرافت و معنویت و بالاخره دفاع از معتقدات و باورهای دینی خود و حتی دفاع از حالات، حرکات و مواضع خود.
- نیاز به عدالت خواهی و دشمنی با ظالم و یاوری مظلوم و حمایت از محرومان و مستضعفان، از اتیام، محتاجان، کمک خواهان و ...؛
- نیاز به حقیقت دوستی به گونه ای که برای حقیقت ارزش و بهایی قائل باشد و آن را بر همه چیز ترجیح دهد؛ به ویژه که در اسلام حق از همه چیز برتر است - حتی از پدر و مادر و معلم و جان ما و...؛
- نیاز به زیبادوستی و تمایل به تماشای زیبایی صنع خداوند در آفرینش و این که هر چیز در جای خود آفریده شده است و در این آفرینش همه گونه زیبایی ها و ظرافت ها اعمال شده است.
- نیاز به هدف داشتن در زندگی و آگاهی از فلسفه ی آن و چرایی کار و ازدواج و جنگ، صلح و...؛
- نیاز به خود یابی و احساس هویت خود، شناخت خود و ارزش وجودی خویش؛
- نیاز به رعایت احترام متقابل با دیگران در حد درخواست احترام از آنان (اصل را باید بر بده و بستان قرار داده و نوجوان را نسبت به آن آگاه کرد. او باید بداند در ازای چیزی که از مردم می ستاند به آنان بدهکار است)
ب) نیازهای اجتماعی
در این مرحله از عمر، او نیازمند موارد ذیل است:
- معاشرت سالم با افرادی که فهمیده و دارای اصالت خانوادگی باشند؛
- تفریحات سالم، گشت و گذار و سیر در طبیعت زیر نظر اولیا و مربیان و هدایت آنان؛
- کسب تجربه ی مناسب در عرصه های اجتماعی از نظر برقراری روابط و دادوستدها؛
- تعاون و مددرسانی به محرومان و آنهایی که به هر علتی محتاج به کمک رسانی و مساعدت هستند؛ (به ویژه در جریان حوادث غیر مترقبه چون جریان سیل، زلزله و ....)
- نیاز به آگاهی از آداب و معاشرت با والدین، معلمان و مربیان، مردم، دوستان، و بزرگ ترها، کوچکترها و...؛
- آگاهی از آیین دوست یابی که بداند چگونه به دنبال دوست رود، با چه ملاکی او را بپذیرد و چگونه با او سازگار گردد؛ و تحت چه شرایطی آن را ادامه دهد.
- نیاز به نظارت اجتماعی شامل امر به معروف و نهی از منکر در حد توان و امکان فکری خود؛
- نیاز به فهم و درک حرمت خانواده، پدر و مادر، برادر و خواهر. خویشان و وابستگان و محارم؛
- نیاز به ضوابط اخلاقی و رعایت آن در جنبه ی فضائل و رذایل، بایدها و نبایدها و رعایت معروفات اخلاقی؛
- نیاز به شناخت حقوق خود و دیگران، آگاهی از حق والدین، مردم، دولت، ملت، کارگر، کارفرما و... همسایه، فقیر، مؤمن، اهل کتاب، دوست، و حتی پدیده های گوناگون جمادی، گیاهی، جانوری و...
- شناخت جرم و انحراف و دوری از خیانت و جنایات و حتی مسدود کردن باب روابط و معاشرت با افرادی که صلاحیت لازم را ندارند (به ویژه با آنان که دارای زمینه ی انحراف اند و در خانواده یا محیط نابه سامانی رشد یافته اند).
ج) نیازهای اخلاقی
مسئله اخلاق را به صورت مستقلی مطرح کرده ایم، از آن بابت که اخلاق، امری مهم و برای این دوره از عمر سرنوشت ساز است. اخلاق اجتماعی، در این مرحله از عمر شکل می گیرد و نوجوان باید فنون و راه روش آن را بیاموزد و در عرصه حیات اجتماعی آن را رعایت کند. اساس اخلاق بر بایدها و نبایدها بنیان نهاده شده است و ریشه و منشأ آن در باور مذهبی فرد است. نیازهای او در این عرصه عبارت اند از:
- نیاز به نزاکت در خانه از نظر طرز برخورد با پدر و مادر، برادر و خواهر و احیانا خویشان و بستگان؛
- نیاز به آگاهی از طرز برخورد با اولیای مدرسه از مدیر، معلم، ناظم، مستخدم و همکلاسی های بزرگ ترها و کوچکترها و...
- نیاز به داشتن خط در قبول یا رد الگوهای اخلاقی و پذیرش الگوهای سالم، براساس اعتقادات و تجارب؛
- نیاز به همانندسازی با افرادی که در این عرصه شرایط و صلاحیت کافی را دارا هستند؛
- علاقه به فضایل و سعی در هماهنگ سازی خود با آن ضوابط و ملاک ها؛
- برائت از رذائل و سعی در طرد و رد آن و تلاش در جهت ریشه کن سازی و براندازی آن؛
- تلاش در جهت مورد قبول واقع شدن در جامعه براساس ملاک های شرافت و انسانیت؛
- سازگاری اندیشه با جامعه که زمانی هم این سازگاری در قالب مقاومت و نفی است؛
- تأکید بر تحقق انتظارات اجتماعی و چشمداشت ها با در نظر داشتن اصول و مبانی عقیدتی.
ادامه دارد ...
نویسنده: علی قانمی امیری
منبع: کتاب «دنیای بلوغ»