کارکردهای مهم هورمون مردانه تستوسترون (بخش دوم)

تستوسترون، فرآیند متابولیسم (مواد) را سه برابر استروژن زیاد می کند و حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بر میزان متابولیسم پایه می افزاید.
 

تستوسترون، فرآیند متابولیسم (مواد) را سه برابر استروژن زیاد می کند و حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بر میزان متابولیسم پایه می افزاید. استفاده درمانی از این هورمون با آسان سازی هضم پروتئین، از چاقی جلوگیری می کند. نیز تستوسترون در بی اثر ساختن فراورده های سوخت و ساز موادی مانند اسیدلاکتیک که حاصل فعالیته ای ماهیچه ای و کار است اثر دارد و اشتها را بر می انگیزاند؛ به همین سبب از عوامل فزونی نیازهای غذایی مردان نسبت به زنان به حساب می آید که خود، زمینه ساز زندگی فعال تر است و آمادگی را برای تحمل فشارها بیشتر می کند.
 

با افزایش ترشح تستوسترون، خنجره و طناب های صوتی آن، ضخیم شده، به طور مشخص، صدا در دو جنس متمایز می گردد. صدای زن نازک تر و صدای مرد، بم تر است.
 
هرگاه زن، خودسرانه از این هورمون مصرف کند، صدای مردانه می یابد.
 

 تستوسترون، سختی بافت زیرجلدی را افزایش می دهد و پوست سراسر بدن مرد را ضخیم می سازد. گاه افزایش چربی زیر پوست (بر اثر تحریک فعالیت غدد سبابه توسط این هورمون) به شکل آکنه (جوش غرور جوانی) بروز می کند.
 

غده هیپوتالاموس با ترشح ماده ای، هیپوفیز پیشین را به ترشح هورمونه ای محرک غدد جنسی ( LH , FSH ) برمی انگیزاند. اگر غده هیپوفیز جانوری برداشته شود، غده های تناسلی آن به تحلیل می رود. FSH تولید اسپرم را در مرد تحریک می کند و LH سلولهای بینابینی را به ترشح آندروژن ها وامی دارد. این دو ماده، همواره در خون جنس نر ترشح می شود؛ از این رو، بیضه ها به طور پیوسته آندروژن ترشح می کنند و اسپرماتوزوئید می سازند. ترشح تستوسترون ریتمی روزانه دارد؛ صبح ها به حداکثر و شب ها به حداقل می رسد.
 
این هورمون، نیروی جنسی را افزایش می دهد و در درمان برخی از ناتوانی های جنسی مؤثر است؛ همچنین میل به جنس مخالف و آمیزش جنسی تحت تأثیر مستقیم آن قرار دارد. عدم ثبات غلظت پلاسمایی تستوسترون و اوجهای شدید آن در خواب، به انزال - بیرون ریختن مایع منی از مجرای تناسلی - می انجامد. به نظر می رسد آندروژن ها در تحریک جنسی زنان نیز نقش دارد زیرا زنانی که به علل پزشکی غده فوق کلیوی آنها برداشته می شود، از نبود میل جنسی می رنجند.
 

تستوسترون، میزان کلسترول بد (LDL) را در خون افزایش می دهد؛ از این رو، احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و سکته مغزی در میان مردان، بیشتر است. این هورمون در فزونی مقدار چربی موجود در گردش خون و نیز رسوب پلاک های آترواسکلروزی ، اثر زیادی دارد، به همین سبب در سنین جوانی تا میانسالی، شیوع سکته های قلبی در مردان ۴ برابر زنان است. در افراد سالمند که میزان ترشح تستوسترون کاهش می یابد، حمله های قلبی در مردان، بیشتر از زنان، شایع نیست.
 
تستوسترون، سبب کاهش پاسخ آنتی بادی ها می گردد. این امر می تواند به منزله آسیب پذیرتر بودن دستگاه ایمنی بدن مرد، نسبت به زن به حساب آید و به عنوان یکی از دلایل کوتاهی نسبی عمر مرد، نسبت به زن مطرح شود.
 

 افزایش ترشح تستوسترون، رفتارها را تحت تأثیر قرار می دهد؛ اگر این هورمون به جوجه خروس جوان تزریق شود شروع به آواز خواندن می کند و هرگاه دست به طرفش برده شود، همانند خروس بالغ، آن را ترک می زند. این هورمون، حیوان را مصرتر می سازد و برخلاف جوجه های معمولی، بر آن می شود تا غذای خاص در جای مخصوص بخورد. و به راحتی از این رفتار دست برنمی دارد.
 
رقص جنسی که نوعی رفتار برای تولید مثل است، در اثر این هورمون پدید می آید، شکم قرمز ماهی آبنوس، دم طاووس، شاخ های گوزن، در جنس نر این جانوران، صفات ثانویه جنسی را نمایش می دهند. براساس شواهدی، تستوسترون، محرک لانه سازی در کبوتر طوقی است. میمون های ماده ای که در جریان زندگی داخلی رحمی در معرض آندروژن ها قرار گیرند، در دوران بلوغ دچار ناهنجاری ها در رفتار جنسی می شوند.
 
تستوسترون از نظر روانی در انسان اعتماد به نفس پدید می آورد، بر اثر آن پس از بلوغ نیاز به نوازش و در آغوش کشیده شدن در پسران کاهش می یابد؛ این نیاز در جنس زن از کودکی تا پایان عمر همچنان فعال و شدید باقی می ماند.
 

روشن است که تأثیر آندروژن ها (به ویژه تستوسترون) بر رفتار و روان، (و انواع تغییرات فیزیولوژیکی در بدن) به دلیل اثرگذاری آنها بر مغز است. و دست کم در بعضی از گونه های حیوانی، تکامل مغز در آغاز زندگی، تحت تأثیر آندروژن ها قرار می گیرد. در نهایت، رفتار به وسیله دستگاه عصبی سازمان می یابد و توسط آن اداره و کنترل می شود؛ از این رو، به نظر می رسد هورمون ها به طور مستقیم، سلول های مغز را تحریک می کنند.
 
بین هورمون های جنسی و مغز نوعی تعامل برقرار است، وقتی که ACTH و MSH.. به داخل مغز خرگوشه ای نر ایزوله (اخته) تزریق شوند، جنبش های جفت گیری و حتی سرعت انزال افزایش می یابد. دوره های تهییج جنسی در فواصل ۱۵ دقیقه ای و به مدت چندین ساعت دست می دهند... رفتار آمیزشی پرندگان نر... تحت تأثیر تستوسترون بر پری اپتیک و نواحی پیشین هیپوتالاموس است. این هورمون بر بعضی دیگر از قسمتهای مغز نیز اثر می کند.
 
شواهد، حاکی از آن است که با برداشتن بیضه (و در نتیجه فقدان تستوسترون فعال و کافی در خون) به تدریج قدرت ابداع از بین می رود و فرد به کار و زندگی کم اعتنا می شود؛ نیز براساس تحقیقات، تجویز تستوسترون در تمرکز فکر اثر دارد، از خستگی می کاهد و ادامه فعالیت ها و اجرای کارها را آسان می کند.
 
منبع: کتاب زن. سیدهادی حسینی و علی احمد راسخ . صص 80-84، انتشارات امیرکبیر. سوم. 1387.