خصوصیت های شخصیتی امام حسن(علیه السلام)

جامعه برای اینکه به سمت تعالی و معنویت پیش برود، ناگزیر است که زندگی معصومین(علیهم السلام) را سرلوحة خود قرار دهد. چون زندگی ائمه برای ما یک نقشه راه است و به عنوان یک الگو در زندگی دنیایی ما قرار دارند تا سبب هدایت ما شوند. زندگی امام حسن(علیه السلام) برای ما یک کلاس درس و آموزش است و باید دانشجوی خوبی باشیم و فضیلت ها را کسب کنیم. در این نوشتار می‌خواهیم به فضیلت و خصوصیت های امام حسن(علیه السلام) اشاره کنیم. 
 

یکی از بزرگترین ظلم های که در حق امام حسن(علیه السلام) شده و دشمن توانسته بود در جنگ روایت ها بر مسلمانان پیروز شود این بود که در فضای جامعه القاء کردند که امام حسن ترسو بودند و شجاعت نداشتند. لازم است در ابتدا تعریفی از شجاعت بیان کنیم تا اذهان روشن شود. «شجاعت، اطاعتِ قوّة غضب انسان از عقل اوست در اقدام بر کارهای خطرناک و عدم نگرانی آن قوه، در ارتکاب آنچه مقتضای خواست عقل است. بدون تردید شجاعت از ملکه های گران قدر و عالی ترین صفت کمال است و کسی که فاقد شجاعت است، در واقع از مردانگی بویی نبرده است.» [1] 

همه ائمه واجد شجاعت و دلاوری هستند و یکی از صفات بارز پرواپیشگان و اولیاء خداوند، این است که خدا در نظر آنان بزرگ و غیر او در نظرشان کوچک می باشد و دربرابر هیچ ظالمی احساس خوف و ترس نمی‌کنند. بعضی می پندارند که شجاعت امام حسن( علیه السلام) کمتر از ائمه دیگر بوده است در حالی که شجاعت امام حسن هیچ فرقی با ائمه دیگر ندارد. برای نمونه به این قطعه تاریخی اشاره می‌کنیم؛ «در جنگ جمل، در رکاب پدر خود امیر المؤمنان، علی-علیه السلام- در خط مقدم جبهه می جنگید و از یاران دلاور و شجاع علی-علیه السلام- سبقت مى گرفت و بر قلب سپاه دشمن حملات سختی می کرد. پیش از شروع جنگ نیز، به دستور پدر، همراه عمار یاسر و تنی چند از یاران، وارد کوفه شد و مردم کوفه را جهت شرکت در جهاد دعوت کرد.» [2] 
 

امام حسن(علیه السلام) به قدری مهربان و خوش اخلاق بودند که دیگران از بودن در کنار آن جناب، احساس امنیت می‌کردند. آنقدر خوش اخلاق بودند که از اشتباه دیگران به راحتی می‌گذشتند و یک کار خوب آنها را به بهترین شکل جواب می‌دادند. «اَنس می گوید که روزی در محضر امام بودم. یکی از کنیزان ایشان با شاخه گلی در دست وارد شد و آن را به امام تقدیم کرد. حضرت گل را از او گرفت و با مهربانی فرمود: «برو تو آزادی!» [3] 
 

محرومیت مالی و فقر، بیش از سایر محرومیت ها در جامعه نمایان می شود و فشار سنگینی را بر اشخاص گرفتار و فقیر وارد می سازد و زندگی را برای این گروه، سخت می‌کند. 
 
«در آیین اسلام، ثروتمندان، مسؤولیت سنگینی در برابر مستمندان و تهیدستان اجتماع دارند و به حکم پیوند عمیق معنوی و برادری دینی، باید همواره در تامین نیازمندی های محرومان کوشا باشند. «ابن شهر آشوب از حضرت امام صادق (علیه السّلام) روایت کرده است که حضرت امام حسن (علیه السّلام) بیست و پنج مرتبه پیاده به حجّ رفت و دو مرتبه و به روایتى سه مرتبه، مالش را با خدا قسمت کرد که نصف آن را خود برداشت و نصف دیگر را به فقرا داد.» [4] 

تاریخ را که مطالعه می کنیم هیچگاه نمی‌بینیم که امام از حال محرومان بی خبر باشد و مشکل آنها را حل نکند. هیچ آزرده دلی نزد آن حضرت شرح پریشانی نمی کرد، جز آنکه مرهمی بر دل آزرده او می نهاد و گاهی پیش از آن که مستمندی اظهار احتیاج کند و عرق شرم بریزد، احتیاج او را برطرف می‌ساخت و اجازه نمی داد رنج و مذلت سؤال را بر خود هموار سازد. بدون آنکه شرح دل را باز کند، امام حاجت او را برطرف می‌ساختند. 
 
«عرب بادیه نشینی به خدمت آن حضرت آمد. حضرت پیش از آن که درخواستی کند فرمود: «هرآنچه در خزانه موجود است به او دهید!» پس بیست هزار درهم به او دادند. اعرابی گفت: «ای مولای من! چرا نگذاشتی مدح شما گویم و حاجت خود را اظهار کنم؟» حضرت چند بیت انشا فرمودند که مضمون بعضی از آن ها این است: «ما اهل بیت، عطا می کنیم بی آنکه کسی از ما امید و آرزو داشته باشد؛ و بخشش می نماییم پیش از آن که آبروی سائل ریخته شود. اگر دریا کثرت عطاهای ما را بداند، هرآینه در عرق خجالت خود غرق شود.»[5] 

نکته؛ در کشور ما هستند افرادی که از لحاظ مالی تحت فشار هستند و نیاز به کمک مالی شما دارند، شایسته است که این روش را از امام حسن(علیه السلام) یاد بگیریم و حاجت آنها را برطرف سازیم. 
 

دوست داشتن حیوان با اینکه آنها را زندانی کنیم و حس حیوان دوستی بگیریم، فرق می‌کند. بسیاری از افرادی که فاز روشن فکری می‌گیرند و خودشان را حامی حیوانات می‌دانند در واقع ظلم به حیوانات می‌کنند. دوست داشتن حیوانات به این گونه است که آنها را آزاد بگذاریم. امام حسن(علیه السلام) بهترین درس را به ما می‌دهند که باید حیوانات را دوست بداریم اما آنها را آزاد بگذاریم و در طبیعت باشند. چون جای حیوان در خانه ها نیست بلکه طبیعت و جنگل است.
 
«روزی امام مشغول غذا خوردن بودند که سگی آمد و برابر حضرت ایستاد. حضرت هر لقمه ای که می خوردند، یک لقمه نیز جلوی حیوان می انداختند. مردی گفت: «ای پسر رسول خدا! اجازه دهید این حیوان را دور کنم». امام فرمود: «نه، رهایش کنید! من از خدا شرم می کنم که جان داری به غذا خوردن من نگاه کند و من به او غذا ندهم.» [6] 

پی نوشت :
[1] نراقى ، معراج السعاده، جلد 2، صفحه 169.
[2] هاشم معروف الحسنی، سیرة الائمة الاثنی عشر، جلد ۲، صفحه ۱۶
[3] مناقب، ابن شهر آشوب، جلد 4 ، صفحه 18
[4] منتهى الآمال، جلد ‏1، صفحه 530 به نقل از مناقب ابن شهر آشوب، جلد 4، صفحه 18 - جلاء العیون، صفحه 407 - العوالم، صفحه 131- 130 و 134
[5] امین، أعیان الشیعه ، جلد 1، صفحه 578
[6] محمد دشتى، فرهنگ سخنان امام حسن مجتبى(علیه‌السلام)، چاپ اول، قم: انتشارات امیرالمؤمنین(ع)، 1389، صفحه 243