هو أبو بدیل أفضل الدین إبراهیم ، وقیل عثمان ، وقیل بدیل بن علی النجار ، الخاقانی ، الشیروانی ، الحقایقی ، المعروف بحسان العجم .من فحول شعراء إیران ، ومن مشاهیر شعراء آذربیجان ، وکان عالماً ، حکیماً ، أدیباً ، فاضلاً ، عارفاً بالنجوم والموسیقى ومشارکاً فی علوم اخرى ، وله مؤلفات .
عاصر الخلیفة المستضی بالله العباسی ، وحظی لدیه ولدى غیره من حکام وأعیان وقته .
کانت ولادته فی قریة ملهملو فوق شماخی ببلاد اذربیجان سنة 500هـ ، وتوفی فی تبریز سنة 582هـ ، وقیل سنة 581هـ ، وقیل سنة 595هـ ، وقیل سنة 590هـ ودفن بها .
من آثاره (دیوان شعر) ، و(کلیات الخاقانی) ، و(تحفة العراقین) ، و(باکورة الأسفار) ، و(کنز الرکاز) ، و(القصائد الحبسیة) ، و(حرز الحجاز) ، وقصیدة (خرابات المدائن) ، و(تحفة الحرمین) .
ومن نظمه :
الصبوح الصبوح کامد کار***النثار النثار کامد یار
کارى از روشنى چو آب خزان***یارى از خوشدمى چو باد بهار
چرخ بر کار ما به وقت صبوح***میکند لعبتان دیده نثار
المراجع :
أعیان الشیعة 2/196 وص197 ، الذریعة ج9 قسم 1 ص280 و281 ، مجالس المؤمنین (فارسی) 2/616 ـ 622 ، الکنى والألقاب 2/181 و182 ، تاریخ گزیده (فارسی) ص728 ـ 730 ، معجم المؤلفین 1/66 ، ریحانة الأدب (فارسی) 2/109 ـ 115 ، با کاروان حله (فارسی) ص188 ـ 194 و417 و418 ، نفحات الانس (فارسی) ص605 و606 ، هزار سال شعر فارسی (فارسی) ص147 ـ 156 ، گنج سخن (فارسی) 395 ـ 407 ، هفت اقلیم (فارسی) 1/20 و3/269 ـ 287 ، فرهنگ شاعران زبان پارسى (فارسی) ص182 ـ 184 ، فرهنگ سخنوران (فارسی) ص181 و182 ، لغت نامه دهخدا (فارسی) 20/67 ـ 70 ، اثار البلاد وأخبار العباد (الترجمة الفارسیة) ص683 ، دانشمندان آذربایجان (فارسی) ص129 ـ 132 ، شعر العجم (فارسی) 5/17 ـ 21 ، هدیة الأحباب (فارسی) ص129 ـ 131 .
