با سلام و احترام خدمت شما مادر گرامی!
نگرانی شما  را می فهمیم و می دانیم که در برخورد با فرزندتان با مشکلاتی مواجه شده اید اما از این طرف هنوز برای رفتار صحیح با نوجوانتان دیر نیست و می توانید او را به مسی ردرست برگردانید. البته دروغگوییاو احتمالا به خاطر فشار خودتان بوده است که باید این کنترل ها نامحسوس و کمتر شود.
همانطور که شما هم خوب می دانید مهمترین راه برای جذب و هدایت نوجوان صمیمیت بین اعضای خانواده است.
وجود صمیمیت در بین خانواده‌ها بسیار مهم است و در صورتی که اعضای خانواده با یکدیگر صمیمی باشند روابط دوستی اعضا، کنترل و مدیریت می‌شود و مشکلات بعدی این‌گونه روابط به حداقل خود می رسد در حالی که بسیاری از جوانان به خاطر نبود صمیمیت بین اعضای خانواده، ارتباطات دوستی خود را از خانواده پنهان می‌کنند که این امر می‌تواند به واکنش‌های خانواده یا ویژگی‌های خود این جوانان مربوط باشد.
یکی از مشکلات نوجوانان امروز این است که در ارتباط با آنان بیشتر عامل دافعه به کار می‌رود نه جاذبه؛ در حالی که ارتباط بزرگ‌ترها با نوجوانان باید بر اساس جاذبه‌ها برقرار شود، نه با عوامل دافعه. امروز همه به این واقعیت رسیده‌ایم که کشورهای پیشرفته، مغزهای متفکر و خلاق را می‌ربایند. بدیهی است که این ربایش در پرتو عوامل جذب و انجذاب انجام می‌گیرد نه با زور و تهدید. روی این اصل، پدران و مادران باید بکوشند با عوامل جذبی به سراغ نوجوانان بروند. باید اعتراف کنیم که در بسیاری از خانواده‌ها، رابطه بزرگ‌ترها با نوجوانان و جوانان تیره و تار است و علت آن هم این است که نوعا بزرگ‌ترها می‌‌کوشند با عوامل دافعه با آنان ارتباط برقرار می‌کنند. باید بدانیم بزرگ‌ترین عامل که نوجوانان را از هدایت و ارشاد باز می‌دارد، زورگویی و تحمیل بزرگ‌ترها به آنان است.
در واقع باید گفت آن چه والدین باید به آن توجه کنند، شخصیت دادن به نوجوان است. وقتی که با او حرف می‌زنند، نباید یک طرفه و دستوری سخن بگویند، زیرا در این دوره،‌ پیام و حرف آمرانه اصلا نافذ نیست و بلکه عکس العمل منفی ایجاد می‌کند. باید لحن کلام و واژه‌هایی که انتخاب می‌شود محبت آمیز و لطیف باشد و فضایی برای اظهار نظر و مشارکت نوجوان به وجود آورد و در انجام کارها با او مشورت شود. وقتی که والدین با او مشورت می‌کنند رابطه عاطفی بین آنان تقویت می‌گردد و همدلی افزایش پیدا می‌کند. وقتی چنین شبکه ارتباطی در خانه شکل گرفت، پیام‌های تربیتی و توصیه‌های افراد به یکدیگر نیز به آسانی منتقل می‌شود و تأثیر می‌گذارد. در خانواده‌ای که روابط سالم بین اعضای آن وجود نداشته باشد، حرف‌ها در دل می‌ماند، بدبینی‌ها به وجود می‌آید و نوجوان از والدین گسسته می‌شود.
همچنین با توجه به اینکه نوجوانان در این سنین، نیاز به جلب محبت و ابراز وجود دارند، با خلاقیت یابی و هدایت نوجوانان به مسیر مناسب، می توان زمینه شکوفایی استعدادها و ارضای نیازهای روانی آنها را ایجاد کرد. انگیزه سازی، ایجاد خلاقیت و الگوسازی مناسب، نقش مهمی در سرگرم سازی نوجوانان و کاهش میزان دوستی های افراطی در بین آنها دارد.
لذا توصیه ما این است که از برخورد تند و خشن و یا آمرانه خودداری کنید و سعی کنید با محبت و صمیمیت نوجوان را جذب کرده و نیاز عاطفی و روانی او را در خانه و خانواده اقناع کنید تا نوجوان به سوی دروغگویی و قلیان و ... کشیده نشوند.
از طرف دیگر باید توجه داشته باشید که در زمینه تغییر رفتار فرد مورد نظر باید با دقت عمل کنید، چرا که چنانچه به وی درباره رفتارش به صورت مستقیم تذکر داده شود، ممکن است لجبازی او تحریک شود و وضعیت بدتر می شود و چنانچه در قبال او سکوت شود، او کارهای اشتباه خود را ادامه می دهد. اکنون این سوال پیش می آید که چه راهکاری برای رفع این مشکل وجود دارد تا هم فرد مورد نظر از کارهای اشتباه خود دست بکشد و هم به گونه ای رفتار شود که او به سمت لجبازی و یک دندگی سوق پیدا نکند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت بهترین راه برای اصلاح رفتار فرد مورد نظر به جای تذکر مستقیم و یا مقابله با او، استفاده از روش های غیرمستقیم می باشد. در زیر ابتدا به چند نکته مهم اشاره می کنیم و در ادامه راهکارهای غیرمستقیم تربیت را بیان می کنیم.
چند نکته مهم:
1. برای اینکه تلاش های تربیتی شما به نتیجه برسد باید در زمینه ویژگی های دوران نوجوانی اطلاعات کاملی را داشته باشید؛ از این رو لازم است با دقت کتابهایی که در رابطه با روان شناسی نوجوانی چاپ شده است را مطالعه کنید.
2. به عقیده روان شناسان، دوران نوجوانی، دوره بروز احساسات مذهبی و شکفته شدن تمایلات ایمانی و اخلاقی است. همه نوجوانان فطرتا کنجکاو و خداجو هستند، اما باید به خاطر داشت که همیشه با زبان منطق و استدلال نمی توان این استعداد فطری را بیدار نگاه داشته و پرورش داد، بلکه علاوه بر زبان منطق، می توان آنان را با تجربه درونی دین آشنا کرد تا لذت یاد خدا را با تمام وجود درک کنند.
3. امر تربیت به صورت تدریجی شکل می گیرد، بنابراین توقع نداشته باشید که با به کارگیری شیوه های مختلف تربیتی، فرد مورد نظر یک شبه تغییر اساسی پیدا کند؛ بلکه باید این امر با صبر و حوصله انجام پذیرد و باید از هرگونه عجله و برخوردهای تند و غیر تربیتی پرهیز شود.
اکنون که تا حدی با نکات کلی و مهمی که در این مسیر باید به آن توجه شود آشنا شدید، به بررسی راهکارهای عملی موضوع مد نظر شما می پردازیم:
1. در اولین گام لازم است تا ارتباط عاطفی خود را با فرزندتان تقویت کنید، زیرا تا زمانی که ارتباط عاطفی بین شما و فرزندتان بر قرار نشود، به کارگیری شیوه های تربیتی نمی تواند تاثیر چندانی داشته باشد. اگر ذهن و قلب نوجوان را به صندوقچه ای تشبیه کنیم که در آن قفل می باشد، تنها راه باز کردن در این صندوقچه ارتباط عاطفی با نوجوان است؛ پس تمام همت خود را به کارگیرید تا ارتباط عاطفی خود را با او بیشتر کنید؛ هر چقدر شما در این مرحله موفق شوید، موفقیت شما در رسیدن به هدفتان بیشتر خواهد شد.
2. از شیوه های تربیتی غیرمستقیم استفاده کنید. در این شیوه به جای اینکه محتوای تربیتی به صورت مستقیم به مخاطب انتقال داده شود، به صورت غیرمستقیم مخاطب در معرض پیام های تربیتی قرار می گیرد. تهیه و اهدای کتبی که درباره مسائل دینی می باشد؛ نوشتن روایاتی که درباره دیدن عکس ها و فیلمهای حرام است و قرار دادن آن در جایی که مخاطب با آن روبرو شود و یا هر چیزی که احتمال می دهید در تشویق او برای ترک اینگونه رفتارها مفید است.
3. دوست در شکل گیری شخصیت نوجوان نقش مهمی دارد. تاثیر دوست بر رفتارهای نوجوان، نامحسوس است به گونه ای که حتی خود نوجوان هم از این تاثیر آگاه نمی شود؛ بنابراین در برنامه تربیتی خود، سعی کنید فرزندتان با افراد متدین معاشرت داشته باشد.
4. در صورت همکاری با شما ولو یک گام و یا انجام دادن کوچک ترین رفتار مثبت، او را مورد تشویق قرار دهید.
5. سعی کنید او را با لذت یاد خدا آشنا کنید. زمانی که فردی با لذت یاد خدا آشنا شد، محال است از یاد خدا غافل شود. شرکت در مراسم مذهبی، مسافرت های مذهبی مانند زیارت امام رضا علیه السلام و... می تواند در این راه مفید باشد. بنابراین فرزندتان را تشویق کنید تا در مراسم مذهبی شرکت کند و از این طریق نسبت به مسایل مذهبی آگاهی پیدا کند.
6. از لحن آمرانه (تحکم آمیز)، توهین و تحقیر به شدت پرهیز کنید. سعى کنید نقطه نظرات و دیدگاههاى خویش را بر فرزندتان تحمیل نکنید زیرا مردم سخن کسى را که بخواهد عقیده‏اش را بر آنان تحمیل کند نمى‏ پذیرند و با کسى که همچون یک سرپرست با ایشان رفتار کند دوستى نمى‏ورزند و به او اعتماد نمى‏کنند.
7. شناختن تمایلات طبیعی و تمنیات فطری نوجوانان و ارضای صحیح هر یک از آنها، اساسی ترین پایه تربیت دینی نسل نوجوان جامعه است، بنابراین در گام اول باید این تمایلات و خواسته های درونی را شناسایی کنید و برنامه تربیتی خود را بر اساس آن قرار دهید.
8. هر شخصى یک نقطه پذیرش و به قول معروف «رگ خوابى» دارد، سعى کنید این رگ خواب و نقطه پذیرش را به دست آورید و از این کانال وارد شوید و هدف خود را تعقیب کنید و لذا به صرف این که باید شخصى را هدایت کرد بسنده نکنید بلکه با مطالعه بر روى خصوصیات وى، راه نفوذ در او و جلب نظر او را به دست آورید، سپس زیر بناهاى فکرى وی را مورد بررسى قرار داده و در اصلاح آن بکوشید.
موفق باشید.