با سلام و سپاس از همراهی شما با مشاورین «راسخون»، از اینکه ما را به عنوان راهنمای خود انتخاب نمودید سپاسگزاریم.

در سؤال خود بیان نفرمودید که علت اصلی خشم شما چیست و آیا در زمان گذشته حادثه یا اتفاقی رخ داده که شما را عصبی نموده باشد و از این بابت دچار خشم زود هنگام شده اید؟ آیا همیشه عصبی مزاج بوده اید یا فقط این مدت این طور شده اید؟ همه این سؤال ها نیاز به پاسخ هایی دارد که ما را در پاسخگویی بهتر یاری می نماید. در ادامه در مورد کنترل خشم و عصبانیت راهکارهایی را تقدیم می نماییم زیرا ضروری ترین کار فعلا در اختیار گرفتن این احساس است.

عصبانیت، جلوه خشم و غضب است و غضب در واقع یک حالت نفسانى و درونى است که آدمى را وادار به رفتارى پرخاشگرانه وغلبه و انتقام نسبت به دیگرى مى‏کند. البته اصل «قوه غضب» در حفظ و بقاى انسان نقش به سزایى ایفا مى‏کند؛ اما این قوه نیز مانند سایر قواى نفسانى باید کنترل و در جهت صحیح از آن استفاده شود و از افراط و تفریط نسبت به آن اجتناب گردد؛ زیرا افراط در آن موجب ناکارآمدى فکر و عقل مى‏شود و خطرات و خسارات جبران ناپذیرى را در پى دارد. رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرمایند: «اَلصَّرعَةُ کُلُّ الصَّرعَةِ الَّذى یَغضبُ فَیَشتَدُّ غَضَبُهُ وَ یَحمَرُّ وَجهُهُ وَ یَقشَعِرُّ شَعرُهُ فَیَصرَعُ غَضَبَهُ؛ کمال دلیرى آن است که کسى خشمگین شود و خشمش شدّت گیرد و چهره اش سرخ شود و موهایش بلرزد، امّا بر خشم خود چیره گردد.»(1)تفریط در خشم نیز موجب جبن و خوارى مى‏ شود و از پیامدهاى بد آن بى‏غیرتى و بى‏ تفاوتى نسبت به مسئولیت‏ هاى فردى و اجتماعى است. توصیه هایی در راستای کنترل خشم:

1. مطمئن باشید که مى‏ توانید روحیه خود را تغییر دهید؛ ولى براى نتیجه‏ گیرى شتاب نکنید. بیندیشید که باید مدتى طولانى، رفتارهاى خود را به دقت کنترل کنید و اگر چنین کردید، پس از آن حتماً دگرگونى رفتارى خواهید داشت.

2. از حساسیت بیش از حد در هر زمینه بپرهیزید.

3. در هر مسئله‏ اى، ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید و خود را براى تحمل آن آماده کنید. این نکته باعث مى‏ شود، برخوردهاى خوب بیش از انتظار، در شما ایجاد خشنودى کند. اگر همیشه انتظار برخورد خوب داشته باشید، چه بسا نتیجه عکس خواهید گرفت.

4. در تصمیم‏ گیرى ‏ها، با افراد عاقل و پخته مشورت کنید و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهیزید.

5. با افراد خوش خلق و غیر عصبى معاشرت کنید.

6. از موقعیت ‏هایى که زمینه تندخویى در آن فراوان است، اجتناب کنید و در موقعیت‏ هایى حضور یابید که رفتار پرخاشگرانه در آنجا دیده نمى‏شود و از شرایطى که شما را به رفتارهاى تند دعوت مى‏ کند، دورى گزینید.

7. قبل از هر عملى، در مورد پیامد آن بیندیشید و آن گاه اقدام کنید. با تمرین به این راهکار در تمام امور، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید.

8. حتما برنامه ی ورزشی به صورت منظم را به برنامه های خود اضافه نمایید.

9. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکّر از زشتى، ناپسندى و جبران اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید. روایات، آیات و داستان‏ هایى را در این زمینه، مطالعه و در مورد آنها فکر کنید. در برخى از موارد، به آثار بد رفتار تند خود، توجه و زشتى آن را در ذهن مرور کنید تا به یک حالت خود هشدارى از درون دست یابید. همچنین آثار فردى و اجتماعى و پیامدهاى حیثیتى آن عمل زشت را در ذهن خود، حاضر و به زشتى آن توجه کنید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.

10. از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبت ‏هاى متعدد در روز غفلت نورزید. قرآن تأثیر زیادى در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونى دارد. عبادت ‏هاى خود، مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگى در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمى را از درون به آرامش مى‏ رساند.

11. بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پاى خود را تا قوزک، با آب سرد بشویید. همچنین هر وقت عصبانی شدید وضو بگیرید یا با آب سر و صورت خود را بشویید.   رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرمایند: «إنّ الغضب من الشّیطان و إنّ الشّیطان خلق من النّار و إنّما تطفا النّار بالماء فإذا غضب أحدکم فلیتوضّأ؛ خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى شود، پس هرگاه یکى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد».(2)

12. از تفریحات سالم، آرامش‏ بخش و تقویت کننده اراده - مانند کوهنوردى، شنا، دو پیاده‏ روى و گردش در طبیعت و... استفاده کنید. در پایان توصیه می کنیم اگر راهکارهای فوق پس از انجام مفید واقع نشد حتما به پزشک اعصاب نیز مراجعه نمایید و خودتان را چکاپ کنید تا مشخص شود مشکل جسمی نداشته باشید.

---------------------------------------------------------

پی نوشت:

1. ابوالقاسم، ‏پاینده، نهج‌الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)، تهران‏: دنیاى دانش‏، 1363، ص549، ح1872.

2. همان، ص 286، ح 660

موفق باشید.