:با سلام و تشکر از اينکه ما را مورد مشورت خود قرار داده ايد بايد در اين زمينه به اطلاع برسانم که درآمدن موهاي صورت يا ريش يکي از علايم بلوغ در پسرها مي باشد. اما گاهي پيش مي آيد که فرد مذکري بندرت ريش در نمي آورد و يا ريش هاي بسيار کم پشت و تنکي دارد. علت هاي مختلفي براي اين پديده وجود دارد که به توضيح برخي از آنها در اين مختصر مي پردازيم. در نيامدن موهاي صورت در جنس مذکر دو منشأ مي توان داشته باشد. يکي اينکه اصلاً فوليکول مويي وجود نداشته باشد، مثلاً در بعضي نشانگان ها (سندرم ها) مثل هيپوتريکوزيس ارثي و مادرزادي چنين مشکلي وجود دارد و بطور ژنتيکي در بعضي از پسران و مردان خانواده، قسمتي از ريش هاي فرد در نمي آيد، در غالب اين موارد در قسمتهاي فاقد ريش، فوليکول مو اصلاً وجود ندارد و لذا هيچ درماني نمي تواند باعث رشد مو شود و تنها راه حل کاشت مو مي باشد که البته در موارد بسيار نادري که اين تنک بودن غير قرينه و محدود به منطقه کوچکي باشد، منطقي به نظر مي رسد. اما دومين علت کمبودهاي موهاي صورت در آقايان، کمبود هورمون مردانه (آندروژن) اگر قبل از سن بلوغ رخ دهد، در جنس مذکر موجب علائمي مي شود که شامل بر ايجاد علايم ثانويه جنسي بطور ناقص، تناسب اسکلتي خواجه اي (آلت تناسلي کوچک، کوچک ماندن بيضه ها و عدم تشکيل چين و چروک هاي خاص کيسه بيضه بوده صداي فرد نازک مانده و توده عضلاني اش افزايش پيدا نکرده و قدرت فرد از حد طبيعي کمتر خواهد بود. موهاي زير بغل و عانه تنک و کم پشت بوده و موهاي صورت (ريش)، سينه و بالاي شکم و پشت وجود نداشته يا بسيار کم است. صفحات اپي فيزيال استخوان هاي بلند همچنان به رشد خود ادامه داده و لذا استخوان هاي بلند اندام فوقاني و تحتاني نسبت به اسکلت محوري بدن بلندتر مي شوند. در مردان سفيدپوست، نسبت قسمت فوقاني بدن (از فرغ سر تا عانه) به قسمت تحتاني بدن (از عانه تا کف زمين) بيش تر از يک است ولي در مورد فوق اين نسبت کمتر از يک خواهد بود. در مردان سفيد پوست طبيعي، نسبت فاصله بين انگشتان دست ها در حالتي که اندام فوقاني کاملاً از طرف پهلوها، باز شده باشند (arm span) به قد حدود 95% است ولي در افراد خواجه، arm span، حدود 5 سانتي متر يا بيشتر بلندتر از قد است. جالب است بدانيد که اگر کمبود تستوسترون بعد از بلوغ رخ دهد، بيمار ممکن است فقط دچار کاهش ميل جنسي و اختلال عملکرد جنسي شود و نيز از کاهش يافتن انرژي شکايت کند. در بيماران بالغ شده اي که دچار کمبود خفيف هورمون هاي مردانه مي شوند يا در مواردي که اين کمبود تازه ايجاد شده باشد، موهاي صورت يا بدن چندان تحت تأثير قرار نمي گيرند، زيرا پس از درآمدن ريش، تنها ميزان اندک آندروژن (هورمون مردانه) براي حفظ آن کافي است و به همين دليل است که افرادي که تغيير جنسيت از مذکر به مؤنث مي دهند، علي رغم اينکه تحت درمان با هورمون هاي زنانه قرار مي گيرند، اگر چه رشد موهاي صورتشان کمتر مي شود اما تقريباً در همه موارد لازم است براي رفع موهاي صورت از ليزر درماني استفاده نماييم.