ج: کودکان به طور معمول تا 18 ماهگي، 30 تا 50 لغت؛ در 2 سالگي عبارت‏هاي 2 واژه‏اي و گاهي 3 واژه‏اي، و تا 3 سالگي، هزار کلمه را مي‏توانند بر زبان جاري سازند. در 4 سالگي، مهارت نسبي در دستور زبان مي‏يابند و در 5 سالگي، مشابه بزرگسالان سخن مي‏گويند. اين، حد متوسط و طبيعي است و اگر کودکي، کمتر از حد متوسط باشد، به معناي عقب‏ماندگي نيست و مي‏تواند تأخير را پس از 6 ماه تا يک سال، جبران کند. آلبرت انيشتين و اميل زولا چنين بوده‏اند. علل کم حرف زدن و اندک بودن ذخيره‏ي واژگاني کودک، کم سخن گفتن با او، محروميت‏هاي عاطفي، و اضطراب و نگراني است. براي رفع اين مشکل، مراجعه به گفتار درمانگر مفيد خواهد بود. درباره‏ي فرزند 5 ساله‏ي شما، اگر تاکنون سکوت مطلق داشته است، احتمال مشکل جسمي او را مشخص کنيد. در صورتي که مشکل، مربوط به شنوايي يا هوش او نبود، لازم است به متخصص اعصاب کودکان مراجعه کنيد تا احتمال آسيب‏ديدگي خفيف مغزي )MBD( يا اوتيسم )Autism( زيرنويس=امروزه، اوتيسم را اختلالي در رشد مي‏دانند که ممکن است نتيجه‏ي عوامل عصبي شيميايي )عصبي - فيزيولوژيک( باشد که در بردارنده‏ي مکانيزم مغزي هستند )جان آيزسون، اختلالات زبان و گفتار در کودکان، ص 172(. را که تأخير شديد در رشد زبان است، بررسي کند. در هر صورت، به دليل سخن نگفتن کودک، او را سرزنش نکنيد؛ فرصت حضور در جمع را به او بدهيد و وي را با عصبانيت به سخن گفتن وا نداريد