باسلام مادر گرامي در مورد مشكل اصلي كه عنوان كرده ايد در ادامه توضيحاتي را ارائه خواهم داد، اما توصيه ي اكيد من اين است كه حتما با يك روانشناس كودك به صورت حضوري جهت بررسي هاي دقيق تر مشورت كنيد. زيرا حتي يكي از دلايل عدم تمايل كودك شما به خبر كردن دستشويي مي تواند لجبازي و مشكلات تكلم باشد. اگر چه لازم است به شما بگويم كه در اين سن با اينكه لازم است شما حتما آموزش توالت رفتن را به فرزندتان ادامه دهيد ولي هنوز تاخيري در اين عمل كه نگران كننده باشد نيست بلكه به نظرم مسائل ابتدايي در سوالتان جاي بحث بيشتري دارند. تمام كودكان غير از كساني كه مشكل جدي رواني يا فيزيكي دارند، دير يا زود توالت رفتن را مي آموزند. حتي بسياري از كودكاني كه عقب ماندگي شديد ذهني دارند، مي توانند عادت هاي اجابت مزاج خود را تحت كنترل درآورند. البته بر خي از كودكان سخت تر از ديگران اين مسئله را مي آموزند، ولي به ياد داشته باشيد كه اين موضوع به تفاوت كودكان با يكديگر مربوط است و اصلا نگران كننده نيست. شما سن كاملا مناسبي را بر اي اين آموزش به فرزندتان انتخاب كرده ايد ولي اولين توصيه ي من به شما اين است كه از حساسيت خود بكاهيد و اگر احتمالا از برخي از خصوصيات وسواس نجسي و پاكي برخورداريد آنها را تعديل كنيد چون ديري نمي گذرد كه پسرتان با شما وارد جنگ شده و كار به لجبازي كشيده مي شود. همچنين ترتيب معمول كامل شدن كنترل اين چنين است: كنترل مدفوع در شب، كنترل مدفوع در روز ، كنترل ادرار در روز، كنترل ادرار در شب. البته روشن است كه استثناهايي نيز در اين ترتيب ، وجود دارند. اكثر كودكان بين دو تا سه سالگي آمادگي پذيرش آموزش كنترل عمل دفع در روز را پيدا مي كنند و اگر پسر شما پس از سه يا چهار سالگي به طور مداوم خود را كثيف مي كند ، ممكن است دچار "بي اختياري عمل دفع" باشد. پس تا اينجا به طور قطع مي توانم بگويم مشكل خاصي متوجه فرزندتان نيست پس از حساسيت خود بكاهيد و اصلا به صحبت هاي اطرافيان مثل اينكه "پسر همسايه خيلي وقت است خودش را كثيف نمي كند اهميتي ندهيد" . ولي براي اينكه بفهميد آيا كودك شما آمادگي آموزش را دارد يا نه، و چه طور اين فرايند را به او آموزش دهيد نكاتي را خدمتتان عرض مي كنم. در ابتدا به گستره ي وا‍ژگان كودكتان توجه كنيد برخي از اين واژگان به ادرار (جيش) و مدفوع (پي پي) مربوط مي شود. در صورتي كه فرزند شما در تكلم تاخير داشته باشد در آموزش كنترل ادرار و مدفوع او موفق نخواهيد شد، زيرا نمي تواند مفهوم آموزش را درك و از آن پيروي كند. افزون بر اين هنگام نياز به دستشويي ، توانايي اعلام آن را ندارد. آيا كودك شما مي تواند به مدت طولاني خود را خيس نكند؟ آيا مي تواند به جاي چندين بار به مقدار كم ، دو يا سه بار به مقدار زياد مدفوع كند؟ آيا كودك مي تواند ادرار يا مدفوعش را تا رسيدن به توالت نگه دارد؟ همچنين آيا پسر شما مي تواند از دستورات ساده و كوچك پيروي كند؟ مثلا اگر به او بگوييد چيزي را از اتاق بردار و به دستشويي كنار توالت بگذار مي تواند اين كار را انجام دهد؟ آيا كودك شما مفاهيم دستشويي داشتن، كثيف كردن و خيس كردن را متوجه مي شود مثلا مي تواند بگويد كه توالت دارد يا اينكه خودش را خيس و كثيف كرده است؟ آيا فرزند شما توانايي هاي حركتي لازم برخوردار است مثلاً مي تواند به سوي دستشويي بدود يا راه برود؟ مي تواند لباس هاي خود را در بياورد و دوباره بپوشد؟ اگر پاسخ سوالات فوق مثبت است ، كودك شما تا حدودي مي تواند ادرار و مدفوع خود را كنترل كند، بنابراين آمادگي آموزش توالت رفتن را دارد و توجه داشته باشيد كه اگر كودكتان از توالت مثلا از صداي سيفون يا اينكه داخل سينك بيفتد، مي ترسداين ترس ها را قبل از آموزش برطرف كنيد (كه راه هاي مشخصي براي آن وجود دارد) و همچنين مطمئن شويد كه كودكتان فكر نمي كند كه مدفوع بخشي از بدن اوست كه جدا مي شود. و اجازه دهيد كودك بارها به طور آزمايشي روي توالت بنشيند تا مطمئن شود كه داخل توالت نخواهد افتاد و به خصوص بفهمد بلايي كه سر مدفوعش آمده سر خودش نخواهد آمد... و اگر احساس كرديد كودك هنگام عمل دفع احساس درد مي كند با پزشك مشورت كنيد تا برنامه غذايي او را تغيير دهد اين مسئله بسيار اهميت دارد كه عمل دفع در ذهن كودك عمل دردناكي به نظر نيايد بنابراين قبل از آموزش توالت رفتن يبوست كودك را درمان كنيد. اما چگونگي آموزش: اگر صبر زيادي داشته باشيد و معتقد به محدوديت زماني خاصي براي يادگيري نباشيد و كودكتان از مهارت هاي لازم برخوردار باشد و سعي در نافرماني نيز نداشته باشد خود به تدريج به طور قطع اين مهارت را ياد خواهد گرفت در اين روش بدون اجبار مي توانيد توالت هاي صندلي مانندكوچك پلاستيكي تهيه كنيد و روش استفاده از آن را براي او توضيح دهيد و بر روي آن ، برچسب هايي از شكل حيوانات بزنيدو نامش را نيز بر روي آن بنويسيد و پيشنهاد كنيد كه مي تواند به جاي پوشك از توالت استفاده كند. اگر پسرتان در اين مورد از شما كمك خواست فوراً به كمك او برويد با چهره اي آرام و شاد بدون شتاب به سويش برويدتا احساس نكند براي شما دردسر ايجاد كرده است و به ياد داشته باشيد كه نبايد او را مجبور به اين كار كنيد. منتظر باشيد تا خودش به شما بگويد كه ديگر دوست ندارداز پوشك استفاده كند. در روش ديگر كه كمي صريح تر و مثل روش قبل تدريجي است و بسيار موفقيت آميز است ، شما بايد دوبار در روز كودكتان را بر روي توالت بنشانيد. اين روش به ويژه در كودكاني كه عمل دفعشان منظم است و زمان مشخصي دارد ، بسيار خوب عمل مي كند . پسرتان را در زمان هايي كه معمولا مدفوع مي كند براي مدت كوتاهي روي توالت بنشانيد. بكوشيد كودك را با اسباب بازي و كتاب يا مواردي از اين قبيل سرگرم كنيد. براي اين كار بهتر است، كتاب يا اسباب بازي خاصي را به اين زمان ها اختصاص دهيد. براي نمونه ، ماشين كوچكي را فقط هنگامي كه كودك را روي توالت نشانده ايد، به دستش بدهيد . و برايش قصه و شعر بخوانيد يا برايش نقاشي بكشيد.كودك را در صورت همكاري و به ويژه انجام عمل دفع در توالت تشويق كنيد و به او پاداش دهيد. اگر كودك مدفوع ندارد و تا 5 دقيقه بعد، عمل دفع را انجام نداد ، با او به تندي رفتار نكنيد و حتي به او اخم نكنيد. اجازه دهيد برخيزد و ساعتي بعد آن را تكرار كند در اين روش ، اگر كودك پوشكش را بعد از بلندشدن از روي توالت كثيف كرد، نبايد او را سرزنش كنيد. اگر كودك دوست ندارد مدت طولاني بر روي توالت بنشيند، اصرار نكنيد و صبر كنيد. اگر اين روش موفقيت آميز باشد ، كودك عادت خواهد كرد كه در توالت مدفوع و ادرار كند. به تدريج فرزندتان مي تواند بين احساس دفع و رفتن به توالت ارتباط برقرار كند. در اين صورت او از شما خواهد خواست كه در مواقع ديگر روز، او را روي توالت بنشانيدو كم كم مي توانيد استفاده از پوشك را كنار بگذاريد. لازم است يادآوري كنم كه اين روش ، چندين ماه طول خواهد كشيد. و در نهايت هر بار كه كودك ، در توالت عمل دفع را هر چند بسيار كم انجام داد، يا براي كثيف نبودن شلوارش او را تحسين كنيد و به او پاداش دهيد.