نوجوان و خطر انحراف اخلاقی
پرسش :
چه کاری انجام دهم که فرزند نوجوانم در معرض انحراف اخلاقی قرار نگیرد؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
خیلی خوب است که پدر و مادر نگران فرزندان خود باشند؛ امّا چگونگی ابراز این نگرانی و این که این نگران بودن چه تاثیری در رفتار ما می گذارد، خیلی مهم است. بگذارید در این زمینه یک مثال بزم؛ ما می گوییم که بعضی از اضطراب ها خوب است؛ مثل اضطراب شب امتحان، که باعث می شود بچّه درس خود را بخواند و آنها را مرور کند؛ ولی وقتی این رفتار از حد گذشت، یعنی به حدّی رسید که بچّه سر درد یا دل درد گرفت، اضطراب ضرر دارد.
دقیقاً در نگرانی ها نیز همین طور است؛ نگرانی والدین باید در حدّی باشد که به رفتارهای فرزند خود دقّت کنند، او را به محیط دوستانش ببرند و یک کنترل نا محسوس روی او داشته باشند. این کار خیلی خوب است؛ ولی یک وقت نگرانی به جایی می رسد که والدین به فرزند می گویند: در خانه بنشین و تکان هم نخور؛ این نگرانی، آسیب رسان است. ما دقیقاً این موارد را در مشاوره های خود دیده ایم و آنها را رصد کرده ایم؛ اتّفاقاً با این نگرانی ها بچّه در معرض آسیب های بیشتری قرار می گیرد.
تاثیر محیط بر فرزند
امّا والدین باید برای حلّ این مشکل چه کاری انجام دهند؟ از آنجا که همه ی محیط ها، تحت کنترل والدین نیست، ممکن است که بچّه در کلاسی وارد شود که سی دانش آموز در کنار او قرار بگیرند. همه ی آنها به یک روش تربیت نشده اند؛ لذا ممکن است که بعضی از آنها در خانه ی خود ماهواره داشته باشند یا خدایی ناکرده دسترسی به شبکه های نامربوط و نامطلوب اینترنتی داشته باشند؛ همچنین امروزه نوجوانان می توانند با فلش خیلی ساده و در حجم خیلی کم، اطلاعات خود را جابه جا کنند. این ها آسیب هایی است که ممکن است اتّفاق بافتد.
راه کارهایی برای جلوگیری از انحراف فرزند
الف. انتخاب دوستان توسط والدین
اوّلین توصیه ای که ما به والدین داریم، این است که سعی کنند دایره ای از دوستان خوب را برای فرزندانشان درست کنند؛ منظور ما این نیست که کسی را به او تحمیل کنیم؛ بلکه منظور ما این است که والدین از دوستان فرزند مطمئن باشند؛ مثلاً اگر والدین با همسایه های خوب ارتباط صمیمانه دارند، فرزندان آنها نیز می توانند با فرزندان ما دوست شوند؛ اتّفاقاً این دوستی پایدارتر است؛ در این صورت بچّه به همکلاسی های خود فقط به چشم یک همکلاسی نگاه می کند، نه به چشم یک دوست و همنیشین.
امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: “انسان ها بر مرام و مسلک دوست و همنشین خود هستند“. اگر همنشینی که والدین انتخاب کرده اند، با بچّه نشست و برخاست کرد، بخشی از این نگرانی های والدین رفع می شود.
پاسخ به یک اشکال
شاید والدین بگویند که اگر فرزند ما به مدرسه برود، ممکن است که در آنجا تصاویر نامربوط ببیند؛ من در جواب به والدین می گویم که خیلی نگران این موضوع نباشید؛ معمولاً اگر بچّه ای با بچّه ی دیگر دوست نباشد، تصویری را نشان نمی دهد و چون در محیط هایی مثل مدرسه کنترل وجود دارد، بچّه ها واهمه دارند که آن تصاویر را به کسی نشان دهند.
ب. برنامه ریزی برای فرزندان
نکته دوّم این است که والدین باید به فرزندانشان یک برنامه بدهند که در آن برنامه زمان بی کاری آنها کم باشد. سنّ نوجوانی فرزندان، سنّ پرتحرکی است. در آموزه های دینی ما می گویند که وقتی بچّه ها به هفت سال سوّم زندگی می رسند، وزیر هستند؛ یعنی باید به این بچّه ها مسئولیت داد تا آنها مشغولیت زیادی داشته باشند؛ مثلاً والدین اگر در خانه به روغن و نان احتیاج دارند، یک دفعه به بچّه نگویند که برو و همه ی این ها را بخر! بلکه اوّل بچّه را بفرستند، روغن بخرد و بعد از مدّتی که او به خانه و در خانه ماند، دوباره بگوییم که برو و نان بخر؛ یعنی برای بچّه ایجاد مشغله کنیم؛ چراکه آنها باید پر کار باشند.
سخن حکیمان
حکیمی می گوید: “بچّه هایی که پر کارند، بچّه های سالم تری هستند“ متاسفانه امروزه می بینیم که بچّه های ما تنبل بار می آیند و بیشتر ترجیح می دهند که بنشینند تا بخواهند حرکت کنند.
مقام معظم رهبری حفظه الله در توصیه ای به جوانان و نوجوانان فرمودند: ورزش، تحصیل و تهذیب؛ چراکه ورزش، جسم را فعّال می کند، تحصیل، فکر را جهت می دهد و تهذیب هم کاری می کند که تقوا زیاد شود و بچّه ها از گناه مصون بمانند. این عوامل باعث می شود که بچّه ها سلامت باشند.
ج. والدین دوست فرزند باشند
نکته آخر این است که والدین باید برای فرزندان دوستان خوبی باشند؛ البته باید جایگاه پدر و مادر حفظ شود؛ یعنی بچّه ها صرف یک دوست به پدر و مادر نگاه نکنند بلکه به آنها احترام هم بگذارند؛ امّا از آن طرف پدر و مادر باید با بچّه های خود دوست باشند.
وقتی بچّه ها با پدر و مادر دوست باشند، مراقب رفتار خود هستند و اگر خدایی ناکرده در معرض انحراف قرار بگیرند، آن را با والدین خود درمیان می گذارند؛ چراکه آنها را دوست خود می دانند.
خیلی خوب است که پدر و مادر نگران فرزندان خود باشند؛ امّا چگونگی ابراز این نگرانی و این که این نگران بودن چه تاثیری در رفتار ما می گذارد، خیلی مهم است. بگذارید در این زمینه یک مثال بزم؛ ما می گوییم که بعضی از اضطراب ها خوب است؛ مثل اضطراب شب امتحان، که باعث می شود بچّه درس خود را بخواند و آنها را مرور کند؛ ولی وقتی این رفتار از حد گذشت، یعنی به حدّی رسید که بچّه سر درد یا دل درد گرفت، اضطراب ضرر دارد.
دقیقاً در نگرانی ها نیز همین طور است؛ نگرانی والدین باید در حدّی باشد که به رفتارهای فرزند خود دقّت کنند، او را به محیط دوستانش ببرند و یک کنترل نا محسوس روی او داشته باشند. این کار خیلی خوب است؛ ولی یک وقت نگرانی به جایی می رسد که والدین به فرزند می گویند: در خانه بنشین و تکان هم نخور؛ این نگرانی، آسیب رسان است. ما دقیقاً این موارد را در مشاوره های خود دیده ایم و آنها را رصد کرده ایم؛ اتّفاقاً با این نگرانی ها بچّه در معرض آسیب های بیشتری قرار می گیرد.
تاثیر محیط بر فرزند
امّا والدین باید برای حلّ این مشکل چه کاری انجام دهند؟ از آنجا که همه ی محیط ها، تحت کنترل والدین نیست، ممکن است که بچّه در کلاسی وارد شود که سی دانش آموز در کنار او قرار بگیرند. همه ی آنها به یک روش تربیت نشده اند؛ لذا ممکن است که بعضی از آنها در خانه ی خود ماهواره داشته باشند یا خدایی ناکرده دسترسی به شبکه های نامربوط و نامطلوب اینترنتی داشته باشند؛ همچنین امروزه نوجوانان می توانند با فلش خیلی ساده و در حجم خیلی کم، اطلاعات خود را جابه جا کنند. این ها آسیب هایی است که ممکن است اتّفاق بافتد.
راه کارهایی برای جلوگیری از انحراف فرزند
الف. انتخاب دوستان توسط والدین
اوّلین توصیه ای که ما به والدین داریم، این است که سعی کنند دایره ای از دوستان خوب را برای فرزندانشان درست کنند؛ منظور ما این نیست که کسی را به او تحمیل کنیم؛ بلکه منظور ما این است که والدین از دوستان فرزند مطمئن باشند؛ مثلاً اگر والدین با همسایه های خوب ارتباط صمیمانه دارند، فرزندان آنها نیز می توانند با فرزندان ما دوست شوند؛ اتّفاقاً این دوستی پایدارتر است؛ در این صورت بچّه به همکلاسی های خود فقط به چشم یک همکلاسی نگاه می کند، نه به چشم یک دوست و همنیشین.
امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: “انسان ها بر مرام و مسلک دوست و همنشین خود هستند“. اگر همنشینی که والدین انتخاب کرده اند، با بچّه نشست و برخاست کرد، بخشی از این نگرانی های والدین رفع می شود.
پاسخ به یک اشکال
شاید والدین بگویند که اگر فرزند ما به مدرسه برود، ممکن است که در آنجا تصاویر نامربوط ببیند؛ من در جواب به والدین می گویم که خیلی نگران این موضوع نباشید؛ معمولاً اگر بچّه ای با بچّه ی دیگر دوست نباشد، تصویری را نشان نمی دهد و چون در محیط هایی مثل مدرسه کنترل وجود دارد، بچّه ها واهمه دارند که آن تصاویر را به کسی نشان دهند.
ب. برنامه ریزی برای فرزندان
نکته دوّم این است که والدین باید به فرزندانشان یک برنامه بدهند که در آن برنامه زمان بی کاری آنها کم باشد. سنّ نوجوانی فرزندان، سنّ پرتحرکی است. در آموزه های دینی ما می گویند که وقتی بچّه ها به هفت سال سوّم زندگی می رسند، وزیر هستند؛ یعنی باید به این بچّه ها مسئولیت داد تا آنها مشغولیت زیادی داشته باشند؛ مثلاً والدین اگر در خانه به روغن و نان احتیاج دارند، یک دفعه به بچّه نگویند که برو و همه ی این ها را بخر! بلکه اوّل بچّه را بفرستند، روغن بخرد و بعد از مدّتی که او به خانه و در خانه ماند، دوباره بگوییم که برو و نان بخر؛ یعنی برای بچّه ایجاد مشغله کنیم؛ چراکه آنها باید پر کار باشند.
سخن حکیمان
حکیمی می گوید: “بچّه هایی که پر کارند، بچّه های سالم تری هستند“ متاسفانه امروزه می بینیم که بچّه های ما تنبل بار می آیند و بیشتر ترجیح می دهند که بنشینند تا بخواهند حرکت کنند.
مقام معظم رهبری حفظه الله در توصیه ای به جوانان و نوجوانان فرمودند: ورزش، تحصیل و تهذیب؛ چراکه ورزش، جسم را فعّال می کند، تحصیل، فکر را جهت می دهد و تهذیب هم کاری می کند که تقوا زیاد شود و بچّه ها از گناه مصون بمانند. این عوامل باعث می شود که بچّه ها سلامت باشند.
ج. والدین دوست فرزند باشند
نکته آخر این است که والدین باید برای فرزندان دوستان خوبی باشند؛ البته باید جایگاه پدر و مادر حفظ شود؛ یعنی بچّه ها صرف یک دوست به پدر و مادر نگاه نکنند بلکه به آنها احترام هم بگذارند؛ امّا از آن طرف پدر و مادر باید با بچّه های خود دوست باشند.
وقتی بچّه ها با پدر و مادر دوست باشند، مراقب رفتار خود هستند و اگر خدایی ناکرده در معرض انحراف قرار بگیرند، آن را با والدین خود درمیان می گذارند؛ چراکه آنها را دوست خود می دانند.
