سوء ظن مذموم است!
پرسش :
ما یک سری از نشانه‌ها و علائم اختلالات جنسی را در نوجوان خود دیده ایم و نسبت به او حسّاس و بدبین شده ایم و می‌ترسیم که دچار این اختلال باشد؛ لطفاً ما را راهنمایی بفرمایید.
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
برخی از نشانه های این مشکل با برخی از مشکلات دیگر مشترک است؛ لذا ممکن است والدین در این زمینه دچار سوء برداشت‌ها و سوء تعبیرهایی شوند.
در واقع درست نیست که ما نسبت به فرزند خود دچار سوء ظن شویم. دلیل آن هم این است که اصلاً از لحاظ دینی و اسلامی سوء ظن مذموم است و خوب نیست؛ چراکه این سوء ظن در تک تک رفتارهای انسان، مثل نوع برخورد و ارتباط کلامی تأثیر منفی می‌گذارد.
پیشگیری به جای سوءظن
ما باید تلاش کنیم که سوء ظن نداشته باشیم؛ امّا آن چیزی که می‌توانیم جایگزین سوء ظن کنیم همان پیشگیری‌ها و نکاتی است که در گذشته به آن پرداخته شد و آنها عبارت اند از:
اوّلاً باید آموزش کافی به نوجوان بدهیم تا بتواند از این دوران بلوغ خیلی راحت عبور کند.
دوم تکریم شخصیّت نوجوان است؛ چرا که در روایت داریم: «مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ شَهْوَتُهُ»[۱]؛ یعنی کسی که برای خود عزّت نفسی قائل است، به دنبال لذّت‌جویی‌ها نمی‌رود.
سوم اینکه نوجوان، کار و فعّالیت مداوم داشته باشد.
چهارمین نکته تنظیم زمان و مدّت خواب فرزندان است؛ یعنی این طور نباشد که نوجوان بیدار باشد و سایر اهل خانه خوابیده باشند؛ چراکه این خلوت‌ها ممکن است آسیب برساند. این‌ها پیشگیری است.
پنجم بستر خواب او مناسب باشد. روانشناس‌ها می‌گویند رختخواب درشت از رختخواب نرم سالم‌تر است و نباید این‌طور باشد که او را روی تشک و پتوی نرم بخوابانیم؛ همانطور که گذشتگان ما نیز مِدقال روی تشک‌ها می‌کشیدند.
نکته‌ی بعد این است که محیط را آسیب‌زدایی کنیم؛ مثلاً وقتی می‌بینیم که یکی از اقوام به خانه‌ی ما رفت و آمد دارد و مراقب حجب و حیا و پوشش خود نیست، ارتباط خود را با او کم کنیم.
مسئله دیگری که در این زمینه اهمّیت دارد، تغذیه است.
نکاتی مهم در رابطه با تغذیه
چهار نکته در رابطه با تغذیه وجود دارد که باید به آن توجّه شود:
الف. شام سبک
والدین حتّی المقدور باید سعی کنند که فرزندان شب‌ها غذایی سبک و زود هضم بخورند و همچنین شام را در اوّل شب میل کنند؛ نه در ساعات پایانی شب.
ب. پرهیز از غذاهای با طبیعت گرم
دومین نکته این است که نوجوانان باید از غذاهایی که طبیعت گرم و آبکی دارند، بپرهیزند؛ نه فقط در طول شب؛ بلکه در طول روز هم از مصرف زیاد این مواد غذایی پرهیز کنند. به عنوان مثال، در غذا از فلفل استفاده نکنند.
ج. پرهیز از نمک زیاد
سومین نکته این است که از غذاهایی که شور است و نمک زیادی دارد، استفاده نکنند. بعضی از نوجوان‌ها عادت دارند که حتماً در کنار غذای خود نمک‌پاش قرار دهند. این کار علاوه بر این که برای سلامتی بدن آنها خوب نیست، ممکن است در زمینه اخلاقی نیز آسیب زا باشد؛ چراکه نمک زیاد بچّه‌ها را تشنه می‌کند و در اثر این تشنگی ممکن است نیمه‌ی شب از خواب بیدار شوند و به این ترتیب زمینه‌ای برای خلوت‌های آنها فراهم شود.
د. پرهیز از نوشیدنی های نامناسب
والدین باید از نوشیدن چیزهایی که خواب نوجوان را مختل می‌کند جلوگیری کنند. مثلاً از نوشیدن قهوه یا چای در پایان شب بپرهیزند؛ چراکه ممکن است منجر به بی‌خوابی نوجوان شود و آسیب هایی را به دنبال داشته باشد.
هشتمین مورد از نکات مهم در زمینه پیشگیری از این اختلال، این است که به اوقات فراغت بچّه‌ها خیلی توجّه داشته باشیم. درواقع علاوه بر تعطیلات تابستان، در ایّام مدارس نیز باید به اوقات فراغت آنها توجّه کرد.
یک انتقاد!
به نظر می‌رسد این حرکت خوبی در نظام آموزش و پرورش نبود که دو روز در پایان هفته مدارس تعطیل باشد؛ چراکه از نگاه تربیتی، یک نوجوان باید پر تلاش باشد و اشتباه است که ما مدام زمان‌های باز برای او قرار دهیم.
در حقیقت در این دو روز تعطیل یک حالت بلاتکلیفی برای فرزندان ما ایجاد می‌شود. در این دو روز نه می‌توانند به مسافرت بروند؛ چون اداره ها تعطیل نیست و پدر و مادرها سر کار هستند و اگر هم در این فراغت دو روزه بی کار یا تنها باشند، آسیب‌هایی را به همراه دارد.
ممکن است در زمینه ای هم این حرکت مفید باشد، ولی وقتی نگاه کارشناسانه‌ای به این قضیه داریم این حرکت شاید حرکت مناسبی نباشد و آسیب‌هایی را ایجاد می‌کند. بنابراین ما باید در روزهای تعطیل برای فرزندان خود برنامه داشته باشیم؛ چراکه این کار می‌تواند در زمینه پیشگیری از آسیب و اختلال کمک کننده باشد.
پی نوشت:
[۱]. بحار الأنوار، ج ۶۷، ص ۷۸
برخی از نشانه های این مشکل با برخی از مشکلات دیگر مشترک است؛ لذا ممکن است والدین در این زمینه دچار سوء برداشت‌ها و سوء تعبیرهایی شوند.
در واقع درست نیست که ما نسبت به فرزند خود دچار سوء ظن شویم. دلیل آن هم این است که اصلاً از لحاظ دینی و اسلامی سوء ظن مذموم است و خوب نیست؛ چراکه این سوء ظن در تک تک رفتارهای انسان، مثل نوع برخورد و ارتباط کلامی تأثیر منفی می‌گذارد.
پیشگیری به جای سوءظن
ما باید تلاش کنیم که سوء ظن نداشته باشیم؛ امّا آن چیزی که می‌توانیم جایگزین سوء ظن کنیم همان پیشگیری‌ها و نکاتی است که در گذشته به آن پرداخته شد و آنها عبارت اند از:
اوّلاً باید آموزش کافی به نوجوان بدهیم تا بتواند از این دوران بلوغ خیلی راحت عبور کند.
دوم تکریم شخصیّت نوجوان است؛ چرا که در روایت داریم: «مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ شَهْوَتُهُ»[۱]؛ یعنی کسی که برای خود عزّت نفسی قائل است، به دنبال لذّت‌جویی‌ها نمی‌رود.
سوم اینکه نوجوان، کار و فعّالیت مداوم داشته باشد.
چهارمین نکته تنظیم زمان و مدّت خواب فرزندان است؛ یعنی این طور نباشد که نوجوان بیدار باشد و سایر اهل خانه خوابیده باشند؛ چراکه این خلوت‌ها ممکن است آسیب برساند. این‌ها پیشگیری است.
پنجم بستر خواب او مناسب باشد. روانشناس‌ها می‌گویند رختخواب درشت از رختخواب نرم سالم‌تر است و نباید این‌طور باشد که او را روی تشک و پتوی نرم بخوابانیم؛ همانطور که گذشتگان ما نیز مِدقال روی تشک‌ها می‌کشیدند.
نکته‌ی بعد این است که محیط را آسیب‌زدایی کنیم؛ مثلاً وقتی می‌بینیم که یکی از اقوام به خانه‌ی ما رفت و آمد دارد و مراقب حجب و حیا و پوشش خود نیست، ارتباط خود را با او کم کنیم.
مسئله دیگری که در این زمینه اهمّیت دارد، تغذیه است.
نکاتی مهم در رابطه با تغذیه
چهار نکته در رابطه با تغذیه وجود دارد که باید به آن توجّه شود:
الف. شام سبک
والدین حتّی المقدور باید سعی کنند که فرزندان شب‌ها غذایی سبک و زود هضم بخورند و همچنین شام را در اوّل شب میل کنند؛ نه در ساعات پایانی شب.
ب. پرهیز از غذاهای با طبیعت گرم
دومین نکته این است که نوجوانان باید از غذاهایی که طبیعت گرم و آبکی دارند، بپرهیزند؛ نه فقط در طول شب؛ بلکه در طول روز هم از مصرف زیاد این مواد غذایی پرهیز کنند. به عنوان مثال، در غذا از فلفل استفاده نکنند.
ج. پرهیز از نمک زیاد
سومین نکته این است که از غذاهایی که شور است و نمک زیادی دارد، استفاده نکنند. بعضی از نوجوان‌ها عادت دارند که حتماً در کنار غذای خود نمک‌پاش قرار دهند. این کار علاوه بر این که برای سلامتی بدن آنها خوب نیست، ممکن است در زمینه اخلاقی نیز آسیب زا باشد؛ چراکه نمک زیاد بچّه‌ها را تشنه می‌کند و در اثر این تشنگی ممکن است نیمه‌ی شب از خواب بیدار شوند و به این ترتیب زمینه‌ای برای خلوت‌های آنها فراهم شود.
د. پرهیز از نوشیدنی های نامناسب
والدین باید از نوشیدن چیزهایی که خواب نوجوان را مختل می‌کند جلوگیری کنند. مثلاً از نوشیدن قهوه یا چای در پایان شب بپرهیزند؛ چراکه ممکن است منجر به بی‌خوابی نوجوان شود و آسیب هایی را به دنبال داشته باشد.
هشتمین مورد از نکات مهم در زمینه پیشگیری از این اختلال، این است که به اوقات فراغت بچّه‌ها خیلی توجّه داشته باشیم. درواقع علاوه بر تعطیلات تابستان، در ایّام مدارس نیز باید به اوقات فراغت آنها توجّه کرد.
یک انتقاد!
به نظر می‌رسد این حرکت خوبی در نظام آموزش و پرورش نبود که دو روز در پایان هفته مدارس تعطیل باشد؛ چراکه از نگاه تربیتی، یک نوجوان باید پر تلاش باشد و اشتباه است که ما مدام زمان‌های باز برای او قرار دهیم.
در حقیقت در این دو روز تعطیل یک حالت بلاتکلیفی برای فرزندان ما ایجاد می‌شود. در این دو روز نه می‌توانند به مسافرت بروند؛ چون اداره ها تعطیل نیست و پدر و مادرها سر کار هستند و اگر هم در این فراغت دو روزه بی کار یا تنها باشند، آسیب‌هایی را به همراه دارد.
ممکن است در زمینه ای هم این حرکت مفید باشد، ولی وقتی نگاه کارشناسانه‌ای به این قضیه داریم این حرکت شاید حرکت مناسبی نباشد و آسیب‌هایی را ایجاد می‌کند. بنابراین ما باید در روزهای تعطیل برای فرزندان خود برنامه داشته باشیم؛ چراکه این کار می‌تواند در زمینه پیشگیری از آسیب و اختلال کمک کننده باشد.
پی نوشت:
[۱]. بحار الأنوار، ج ۶۷، ص ۷۸
