تکنولوژی خطرناک!
پرسش :
فرزند نوجوان من چند سال است که شدیداً اصرار دارد برای او یک گوشی تلفن همراه تهیّه کنیم؛ باتوجّه به مضرّات و آسیب های این وسیله، می‌خواستم بدانم که با این خواسته فرزندمان باید چه کار کنیم و چگونه او را...
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
امروزه تلفن همراه با وجود مزیّت های زیاد، به عنوان یک تکنولوژی، نگرانی هایی را هم برای جوامع بشری به همراه آورده است؛ به طوری که در همین منطقه خاورمیانه کشورهایی وجود دارد که اوّلین عامل طلاق آنها همین تلفن همراه است! امروزه در مراکز مشاوره نیز شاهد هستیم که بخشی از مشکلاتی که بین خانواده ها به وجود می‌آید، در همین تکنولوژی ریشه دارد.
چاقوی دو لبه!
ما نمی‌خواهیم بگوییم که این تکنولوژی خوب است یا بد؛ امّا باید بگوییم که همه تکنولوژی ها مانند یک چاقوی دو لبه هستند که هم لبه مثبت دارند و هم لبه منفی و بستگی دارد که ما از این وسیله چه طور در محیط خانه و محیط های اجتماعی استفاده کنیم.
جامعه باید برای استفاده از این تکنولوژی ها، فرهنگ سازی صحیحی داشته باشد تا خانواده ها و افراد از لبه مثبت این چاقوی دولبه استفاده کنند و بهره بگیرند؛ ولی متاسفانه می‌بینیم که در بسیار از خانواده ها این طور نیست.
توجّه به چند نکته
در این زمینه رعایت چند نکته به عنوان مقدّمه ضروری است که اگر این مقدّمات در محیط خانه فراهم شود، خرید تلفن همراه برای فرزندان می‌تواند بلامانع باشد؛ این نکات عبارتند از:
الف. فرهنگ سازی صحیح
اوّلین نکته این است که ما باید در محیط خانه برای خود و فرزندانمان این گونه فرهنگ سازی کنیم که تلفن همراه یک وسیله شخصی و محرمانه نیست؛ بلکه تلفن همراه صرفاً یک وسیله برای ارتباط است.
امّا متأسّفانه در بسیاری از خانواده ها، وقتی فرزند تلفن همراه پدرش را بر می‌دارد و می‌خواهد وارد منوی آن شود، باید کد شخصی را وارد کند؛ یا وقتی بچّه ها بدون اجازه تلفن همراه پدر یا مادرشان را بر می‌دارند، مورد مؤاخذه قرار می‌گیرند و به او می‌گویند: دست نزن؛ این وسیله شخصی من است!
بچّه ها این رفتار را به عنوان یک الگوی غلط از والدین دریافت می‌کنند و گوشی تلفن همراه را تبدیل به حیاط خلوت زندگی خودشان می‌کنند و وقتی که موبایل حیاط خلوت زندگی آنها شد، آسیب های آن هم شروع می‌شود؛ بنابراین ما نباید در محیط خانه از تلفن همراه به عنوان یک وسیله شخصی و محرمانه یاد کنیم و از این وسیله فقط برای ایجاد ارتباط استفاده کنیم و وقتی که پدر و مادر وارد خانه می‌شوند، باید تلفن همراه خود را در عمومی ترین جای خانه قرار دهند.
مالکیّت مشترک
اگر پدر و مادر می‌خواهند برای فرزند خود تلفن همراه تهیّه کنند، نباید از همان ابتدا مالکیّت آن را به او بدهند و آن را به عنوان وسیله ی شخصی در اختیارش قرار دهند؛ بلکه باید آن را به یک ابزار مشترک در خانه تبدیل کنند، مانند کامپیوتر؛ در این صورت به طور ناخودآگاه نظارت بر این وسایل افزایش پیدا می‌کند.
به عنوان مثال، یک روز که پدر به خانه می‌آید، می‌تواند بگوید: من یک خطّ تلفن و یک گوشی اضافه دارم که فعلاً از آن استفاده نمی‌کنم؛ پس فعلاً این در اختیار دخترم باشد تا در مواقعی که ضرورت دارد، با آن تماس بگیرد.
ب. استفاده از گوشی های ساده
امروزه تلفن همراه به یک کامپیوتر شخصی برای بچّه ها تبدیل شده است که در آن فایل های مختلفی وجود دارد که از جمله ی آن عکس ها، مطالب و فیلم های مختلف است و بیشتر آن هم آسیب می‌رساند؛ البته ممکن است که لبه ی مثبتی هم داشته باشد؛ مثلاً عکس های خوب، فایل های صوتی مثل مناجات و دعا و یا کل قرآن را داشته باشد، ولی آن چیزی که ما بیشتر در میان جوانان و نوجوانان می‌بینیم، مواردی غیر از این است؛ یعنی استفاده های ناصحیح آن خیلی بیشتر از استفاده صحیح است.
آسیب های گوشی های پیشرفته
متأسّفانه در این تصاویر ممکن است خلاف شرع و خلاف اخلاق وجود داشته باشد که همه ی جوامع بشری در اشتباه بودن آن هم نظر هستند. در این زمینه آماری وجود دارد که هرچند آمار رسمی نیست، ولی حاصل تجربیات ما در مشاورات است. در نسل قبل، یعنی در حدود دوازده سال پیش، نوجوانان تا حدود سن پانزده و شانزده سالگی، شاید کمتر از ده درصد تجربه دیدن تصاویر مبتذل را داشتند؛ ولی امروز این عدد به بالای پنجاه درصد رسیده است و عمدتاً این تلفن های همراه هستند که این معذلات را به وجود آورده اند.
کودکان در معرض آسیب
حتّی امروزه کودکان نیز در معرض این آسیب قرار گرفته اند؛ زیرا از آن جا که کنجکاو هستند، گاهی اوقات تلفن همراه خانواده خود یا دوست و اقوام را بر می‌دارند و وارد منوهای مختلف آن می‌شوند و به همین سادگی زمینه ی آسیب برای آنها فراهم می‌شود.
والدین باید سعی کنند که تلفن همراه را به عنوان یک وسیله ی ارتباطی برای خانواده قرار دهند؛ آنها نباید به دنبال گوشی هایی با قیمت و مدل های آنچنانی باشند؛ چراکه لزومی برای این کار نیست و برای استفاده صحیح از این برنامه ها می‌توان از کامپیوتر شخصی استفاده کرد. حتّی اگر الگوهای غلطی را در اطراف و در میان آشنایان می‌بینیم، باید آنها را مذمّت کنیم و آنها را از خطرات و آسیب ها باخبر سازیم.
دور شدن از معنویات
گاهی این تکنولوژی ها مردم را از معنویات هم دور می‌کند؛ به عنوان مثال وقتی در حرم آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام، دقّت می‌کنیم، می‌بینیم که جمع زیادی از آدم ها به جای خواندن دعا ومناجات و پرداختن به امور معنوی، مدام مشغول گوشی تلفن همراه خود هستند و با آن عکس و فیلم می‌گیرند یا به کارهایی از این قبیل می‌پردازند.
ج. الگو بودن والدین
در محیط خانه باید پدر و مادر الگوهای خوبی برای استفاده صحیح از این وسیله باشند و در رفتار خود دقّت کنند. مثلاً وقتی در گوشه ای از خانه صدای خنده پدر بلند می‌شود، فرزند به او نگاه می‌کند و می‌بیند که پدر در حال نگاه کردن به تلفن همراهش می خندد، این حرکت ها آسیب می‌رساند.
اگر پدر و مادر از بابت این تکنولوژی نگران هستند، در گام اوّل باید خودشان رعایت کنند؛ چراکه: "خرما خورده کی منع رطب کند؟!". والدین باید ابتدا خودشان در استفاده صحیح از تلفن همراه دقّت کنند، تا فرزندشان هم تابع آنها شود؛ زیرا وقتی فرزند می‌بیند که پدر و مادرش از تلفن همراه به عنوان یک وسیله ارتباطی استفاده می‌کنند، او هم به سراغ همین کار می‌رود.
امروزه تلفن همراه با وجود مزیّت های زیاد، به عنوان یک تکنولوژی، نگرانی هایی را هم برای جوامع بشری به همراه آورده است؛ به طوری که در همین منطقه خاورمیانه کشورهایی وجود دارد که اوّلین عامل طلاق آنها همین تلفن همراه است! امروزه در مراکز مشاوره نیز شاهد هستیم که بخشی از مشکلاتی که بین خانواده ها به وجود می‌آید، در همین تکنولوژی ریشه دارد.
چاقوی دو لبه!
ما نمی‌خواهیم بگوییم که این تکنولوژی خوب است یا بد؛ امّا باید بگوییم که همه تکنولوژی ها مانند یک چاقوی دو لبه هستند که هم لبه مثبت دارند و هم لبه منفی و بستگی دارد که ما از این وسیله چه طور در محیط خانه و محیط های اجتماعی استفاده کنیم.
جامعه باید برای استفاده از این تکنولوژی ها، فرهنگ سازی صحیحی داشته باشد تا خانواده ها و افراد از لبه مثبت این چاقوی دولبه استفاده کنند و بهره بگیرند؛ ولی متاسفانه می‌بینیم که در بسیار از خانواده ها این طور نیست.
توجّه به چند نکته
در این زمینه رعایت چند نکته به عنوان مقدّمه ضروری است که اگر این مقدّمات در محیط خانه فراهم شود، خرید تلفن همراه برای فرزندان می‌تواند بلامانع باشد؛ این نکات عبارتند از:
الف. فرهنگ سازی صحیح
اوّلین نکته این است که ما باید در محیط خانه برای خود و فرزندانمان این گونه فرهنگ سازی کنیم که تلفن همراه یک وسیله شخصی و محرمانه نیست؛ بلکه تلفن همراه صرفاً یک وسیله برای ارتباط است.
امّا متأسّفانه در بسیاری از خانواده ها، وقتی فرزند تلفن همراه پدرش را بر می‌دارد و می‌خواهد وارد منوی آن شود، باید کد شخصی را وارد کند؛ یا وقتی بچّه ها بدون اجازه تلفن همراه پدر یا مادرشان را بر می‌دارند، مورد مؤاخذه قرار می‌گیرند و به او می‌گویند: دست نزن؛ این وسیله شخصی من است!
بچّه ها این رفتار را به عنوان یک الگوی غلط از والدین دریافت می‌کنند و گوشی تلفن همراه را تبدیل به حیاط خلوت زندگی خودشان می‌کنند و وقتی که موبایل حیاط خلوت زندگی آنها شد، آسیب های آن هم شروع می‌شود؛ بنابراین ما نباید در محیط خانه از تلفن همراه به عنوان یک وسیله شخصی و محرمانه یاد کنیم و از این وسیله فقط برای ایجاد ارتباط استفاده کنیم و وقتی که پدر و مادر وارد خانه می‌شوند، باید تلفن همراه خود را در عمومی ترین جای خانه قرار دهند.
مالکیّت مشترک
اگر پدر و مادر می‌خواهند برای فرزند خود تلفن همراه تهیّه کنند، نباید از همان ابتدا مالکیّت آن را به او بدهند و آن را به عنوان وسیله ی شخصی در اختیارش قرار دهند؛ بلکه باید آن را به یک ابزار مشترک در خانه تبدیل کنند، مانند کامپیوتر؛ در این صورت به طور ناخودآگاه نظارت بر این وسایل افزایش پیدا می‌کند.
به عنوان مثال، یک روز که پدر به خانه می‌آید، می‌تواند بگوید: من یک خطّ تلفن و یک گوشی اضافه دارم که فعلاً از آن استفاده نمی‌کنم؛ پس فعلاً این در اختیار دخترم باشد تا در مواقعی که ضرورت دارد، با آن تماس بگیرد.
ب. استفاده از گوشی های ساده
امروزه تلفن همراه به یک کامپیوتر شخصی برای بچّه ها تبدیل شده است که در آن فایل های مختلفی وجود دارد که از جمله ی آن عکس ها، مطالب و فیلم های مختلف است و بیشتر آن هم آسیب می‌رساند؛ البته ممکن است که لبه ی مثبتی هم داشته باشد؛ مثلاً عکس های خوب، فایل های صوتی مثل مناجات و دعا و یا کل قرآن را داشته باشد، ولی آن چیزی که ما بیشتر در میان جوانان و نوجوانان می‌بینیم، مواردی غیر از این است؛ یعنی استفاده های ناصحیح آن خیلی بیشتر از استفاده صحیح است.
آسیب های گوشی های پیشرفته
متأسّفانه در این تصاویر ممکن است خلاف شرع و خلاف اخلاق وجود داشته باشد که همه ی جوامع بشری در اشتباه بودن آن هم نظر هستند. در این زمینه آماری وجود دارد که هرچند آمار رسمی نیست، ولی حاصل تجربیات ما در مشاورات است. در نسل قبل، یعنی در حدود دوازده سال پیش، نوجوانان تا حدود سن پانزده و شانزده سالگی، شاید کمتر از ده درصد تجربه دیدن تصاویر مبتذل را داشتند؛ ولی امروز این عدد به بالای پنجاه درصد رسیده است و عمدتاً این تلفن های همراه هستند که این معذلات را به وجود آورده اند.
کودکان در معرض آسیب
حتّی امروزه کودکان نیز در معرض این آسیب قرار گرفته اند؛ زیرا از آن جا که کنجکاو هستند، گاهی اوقات تلفن همراه خانواده خود یا دوست و اقوام را بر می‌دارند و وارد منوهای مختلف آن می‌شوند و به همین سادگی زمینه ی آسیب برای آنها فراهم می‌شود.
والدین باید سعی کنند که تلفن همراه را به عنوان یک وسیله ی ارتباطی برای خانواده قرار دهند؛ آنها نباید به دنبال گوشی هایی با قیمت و مدل های آنچنانی باشند؛ چراکه لزومی برای این کار نیست و برای استفاده صحیح از این برنامه ها می‌توان از کامپیوتر شخصی استفاده کرد. حتّی اگر الگوهای غلطی را در اطراف و در میان آشنایان می‌بینیم، باید آنها را مذمّت کنیم و آنها را از خطرات و آسیب ها باخبر سازیم.
دور شدن از معنویات
گاهی این تکنولوژی ها مردم را از معنویات هم دور می‌کند؛ به عنوان مثال وقتی در حرم آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام، دقّت می‌کنیم، می‌بینیم که جمع زیادی از آدم ها به جای خواندن دعا ومناجات و پرداختن به امور معنوی، مدام مشغول گوشی تلفن همراه خود هستند و با آن عکس و فیلم می‌گیرند یا به کارهایی از این قبیل می‌پردازند.
ج. الگو بودن والدین
در محیط خانه باید پدر و مادر الگوهای خوبی برای استفاده صحیح از این وسیله باشند و در رفتار خود دقّت کنند. مثلاً وقتی در گوشه ای از خانه صدای خنده پدر بلند می‌شود، فرزند به او نگاه می‌کند و می‌بیند که پدر در حال نگاه کردن به تلفن همراهش می خندد، این حرکت ها آسیب می‌رساند.
اگر پدر و مادر از بابت این تکنولوژی نگران هستند، در گام اوّل باید خودشان رعایت کنند؛ چراکه: "خرما خورده کی منع رطب کند؟!". والدین باید ابتدا خودشان در استفاده صحیح از تلفن همراه دقّت کنند، تا فرزندشان هم تابع آنها شود؛ زیرا وقتی فرزند می‌بیند که پدر و مادرش از تلفن همراه به عنوان یک وسیله ارتباطی استفاده می‌کنند، او هم به سراغ همین کار می‌رود.
