رهایى از خودارضایى

پرسش :

پیامدها و عواقب خودارضایى (استمنا) و راه هاى جلوگیرى و مبارزه با آن چیست؟

پاسخ :
«استمنا» یا «خودارضایى» یکى از راه هاى انحرافى در ارضاى میل جنسى است که نسل جوان را در معرض آسیب هاى جدى قرار مى دهد. از همین رو مى توان آن را نوعى انحراف جنسى یا بیمارى نامید که با جدیت باید در درمان آن کوشید.

آسیب هاى ناشى از خودارضایى به گونه هاى مختلفى تقسیم پذیر است که به اختصار به برخى از آنها اشاره مى شود:

یک. آسیب هاى جسمانى
یکى از روش هاى شناخت پیشرفت بیمارى ها در پزشکى، مرحله بندى (staging)علایم بیمارى است. براین اساس، برحسب عوارض ایجاد شده در بیمار مبتلا به خودارضایى، سه مرحله (stage) بیان شده است1:

1. مرحله مشکل ساز (Problematic)
در افرادى که مدتى است گرفتار خودارضایى شده اند، زودرس ترین عوارض ناشى از خودارضایى عبارت است از:
الف. خستگى و کوفتگى (Fatigues/Tiredness)،
ب. عدم تمرکز حواس (Lack of concentration)،
ج. ضعف حافظه (Poor memory)،
د. استرس و اضطراب (Stress/Anxiety).

2. مرحله گرفتارى شدید (Severe)
بروز علایم زیر در فرد گرفتار، نشان دهنده آن است که شدت ابتلاى وى یا مدت آن بیش از مرحله اول است و در نتیجه عوارض شدیدترى ظاهر شده است:
الف. خستگى و کوفتگى (Fatigues/Tiredness)،
ب. نوسان خلق یا تغییرات سریع خلقى (Mood swings)،
ج. حساسیت بیش از حد و زودرنجى ( Irritability)،
د. کمردرد (Low back pain)،
ه. نازک شدن موها (Thinning hair)،
و. ناتوانى جنسى زودرس در جوانى (Youth impotence)،
ز. بى خوابى یا بدخوابى و مشکلات مشابه (Insomnia/Sleep problem).

3. مرحله گرفتارى بسیار شدید یا حالت اعتیاد (Addictive)
الف. خستگى و کوفتگى (Fatigues/Tiredness)،
ب. ریزش شدید موها (Severe hair loss)،
ج. تارشدن دید چشم ها (Blurred vision)،
د. وز وز گوش (Buzzing in the ears)،
ه. انزال زودرس و غیرارادى یا خروج منى به صورت قطره قطره (Ejaculation prematurely)،
و. درد کشاله ران و ناحیه تناسلى (Groin/Testicular pain)،
ز. دردهاى قولنجى در ناحیه لگن و استخوان دنبالچه (Pain or cramps in the pelvic cavity or tail bone).

نحوه پیدایش عوارض:
در دانش پزشکى، روند پیدایش علایم یک بیمارى و چگونگى بروز عوارض و نشانه هاى کلینیکى، در شناخت هر چه بیشتر بیمارى بسیار مهم است و مى تواند پزشک را در تشخیص و درمان بهتر بیمارى و مریض را در پیشگیرى کمک کند. به این دلیل مناسب است درباره نحوه پیدایش برخى از عوارض خود ارضایى که به آن اشاره شد بیشتر توضیح داده شود تا خواننده عزیز با روند پیدایش این عوارض، یا به اصطلاح پاتوفیزیولوژى (Pathophysiology) آن آشنا شود.

1. خستگى و کوفتگى: انقباض شدید و یک مرتبه تمام عضلات بدن در جریان انزال (ارگاسم یا اوج لذت جنسى)، باعث مصرف سریع مواد غذایى ذخیره شده در عضلات و به طور عمده کاهش گلیکوژن (ماده اصلى لازم براى تولید انرژى عضلانى) مى شود. خستگى عضلانى تقریبا با سرعت تهى شدن عضلات از گلیکوژن رابطه مستقیم دارد و هرچه این سرعت بیشتر باشد، خستگى بیشتر است2. در خودارضایى، به علت انقباض هاى مکرر عضلات بدن، ذخایر گلیکوژن عضلات به سرعت تمام مى شود و خستگى و کوفتگى همیشگى از عوارض بدیهى آن است.

2. ریزش مو: خودارضایى به تدریج با تغییرات هورمونى و شیمیایى که در بدن ایجاد مى کند، باعث افزایش هورمون جنسى مردانه؛ یعنى، تستوسترون به دى هیدرو تستوسترون (DHT=Dihydrotestosterone)مى شود که از عواقب بالا بودن ماده DHTدر خون، ریزش موها و تاسى سر و بزرگ شدن غده پروستات و عوارض ناشى از آن در پیرى است3.

3. خود ارضایى مکرر باعث تحریک بیش از حد سیستم عصبى پاراسمپاتیک و افزایش تخلیه اَسِتیل کولین (Acetyle Choline) از انتهاى این رشته ها در مغز مى گردد و این، خود باعث پاره اى از عوارض جسمانى و روانى، چون حواس پرتى (Absentmindedness)، کمى حافظه (Poor Memory)، عدم تمرکز حواس، سیاهى رفتن چشم و در نهایت تارى دید مى شود. تمام این علامت ها ناشى از تغییر تعادل میزان مواد شیمیایى موجود در مغز است که بین سلول هاى عصبى رد و بدل مى شود و انتقال پیام هاى مختلف را بر عهده دارد4.

برخى نیز بر این عقیده اند که علت بروز اختلالات مغزى (مانند حواس پرتى، عدم تمرکز حواس و کاهش حافظه) ناشى از ظرفیت عظیمى از انرژى بدن است که در هر بار انزال، تخلیه شده و هدر مى رود؛ زیرا مایع منى حاوى مقدار بسیار زیادى DNA(هسته 400ـ300 میلیون اسپرمى که در هر انزال خارج مى شود)، RNA، آنزیم ها، پروتئین ها، مواد قندى، لسیتین (Lecithin)، کلسیم، فسفر، نمک هاى بیولوژیک، تستوسترون و ... است. این ذخایر عظیم انرژى ـ که باید در بدن براى رشد و تقویت بخش هاى مختلف مورد استفاده قرار گیرد ـ بیهوده و به طور مکرر از بدن خارج مى شود و هر کدام عوارضى را به دنبال مى آورند.

براى مثال از آنجا که سلول هاى خونى و پلاکت ها، در مغز استخوان ها تولید مى شوند و به تکامل نهایى مى رسند و براى تولید آنها نیز انرژى بسیار زیادى مورد نیاز است؛ در افراد گرفتار خودارضایى، تکامل مغز استخوان و در نتیجه تولید سلول هاى خونى با مشکل مواجه شده و منشأ کم خونى، ضعف و خستگى در این افراد است. نیز دفع فسفر و لسیتین بیش از حد از طریق انزال هاى مکرر، باعث کاهش ذخایر این مواد ـ که براى سلامتى سلول هاى عصبى حیاتى هستند ـ مى شود و در نتیجه اختلال عملکرد سیستم عصبى، مانند حواس پرتى، عدم تمرکز حواس و ... بروز خواهد کرد.5

دو. آسیب هاى روحى و روانى
ضعف حافظه و حواس پرتى، اضطراب، منزوى شدن و گوشه گیرى، افسردگى، بى نشاطى و لذت نبردن از زندگى، پرخاشگرى، بداخلاقى و تندخویى، کسالت دائمى و ضعف اراده، احساس حقارت، عدم اعتماد به نفس، احساس گناه و عذاب وجدان، بروندادهاى روانى و روحى خودارضایى است. شرح پاره اى از این موارد در مباحث گذشته روشن شد.

سه. آسیب هاى اجتماعى
ناسازگارى خانوادگى، بى میل شدن به همسر و ازدواج، ناتوانى در ارتباط با جنس مخالف و همسر، احساس طرد شدن، از بین رفتن عزّت، پاکى، شرافت و جایگاه اجتماعى، دیر ازدواج کردن و لذت نبردن از زندگى مشترک6، برخى از آسیب هاى اجتماعى ناشى از خودارضایى است.

چهار. آسیب هاى معنوى و اخروى
هیچ یک از آسیب هاى پیش گفته، به اهمیت آسیب هاى معنوى نیست؛ زیرا آسیب هاى معنوى، جان و دل و به عبارت دیگر کنه حقیقت وجود آدمى را تباه مى سازد. خودارضایى از نظر دین یک گناه است و به تعبیر قرآن، زنگار بر دل مى نهد: «کلاّ بَلْ رانَ عَلى قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یکسِبُونَ»7؛ «چنین مباد! بلکه اعمال (ناشایست) دل هاى آنان را زنگار زده است».

زنگ یا زنگار در اشیاى مادى، همان چیزى است که روى فلزات و اشیاى قیمتى مى نشیند و معمولاً نشانه پوسیدن و از بین رفتنِ شفافیت و درخشندگى و در نهایت ضایع شدن و از بین رفتن آن است.

علامه طباطبایى قدس سره در تفسیر المیزان8 مى فرماید: از آیه شریفه فوق سه نکته استفاده مى شود:
1. اعمال زشت، نقش و صورتى به نفس و روح انسان مى دهند؛
2. این نقش و صورت خاص، مانع آن است که نفس آدمى حق و حقیقت را درک کند؛
3. نفس آدمى به حسب طبع اولیه اش صفا و جلایى دارد که با داشتن آن، حق را آن طور که هست درک مى کند.

این آسیب هاى معنوى، اگر اصلاح نگردد، حیات جاودان آدمى را در معرض تباهى و شوربختى قرار مى دهد. از این رو نصوص دینى نسبت به آن هشدار داده اند. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در این باره مى فرماید: «ناکح الکف ملعون»9؛ «ملعون است کسى که خودارضایى کند».

امام صادق علیه السلام نیز مى فرماید: «با سه گروه خداوند در روز قیامت سخن نمى گوید و پاکشان نمى خواند و عذابى دردناک دارند»، از آن سه اند: «خودارضا کننده و کسى که لواط دهد»10.

در روایات دیگرى امام صادق علیه السلام خودارضایى را گناه عظیم و مورد نهى الهى معرفى فرموده است11.

راه هاى درمان:
1. نخستین گام براى درمان این عادت شوم، اعتقاد و ایمان به درمان پذیرى آن و دورى از یأس و ناامیدى است. اما رسیدن به نتیجه و ایجاد هرگونه تغییر و دگرگونى نیازمند گذشت زمان، انتخاب راه صحیح و به کارگیرى دقیق دستورها است. البته ترک عادتِ نامطلوب، در زمانِ کوتاه بدون راهنماى کارآزموده و دلسوز، امکان ندارد. از همه اینها مهم تر، اراده و خواست فرد است که نقش کلیدى و محورى ایفا مى کند. درمان و چاره جویى باید منطبق بر خواست فرد باشد؛ زیرا تا وقتى که او نخواهد، مى توان با قاطعیت گفت که درمان نخواهد شد.
بنابراین بیمار اگر بخواهد، مى تواند بر بیمارى اش غلبه کند و جمله معروف «خواستن توانستن است»، عین حقیقت است. اراده، همچون نهالى است که باید آن را پرورش داد تا به مرحله خودشکوفایى و ثمردهى برسد؛ به عبارت دیگر، اراده تقویت شدنى و پرورش یافتنى است و راه پرورش و تقویت آن این است که برخلاف میل خود، اندک اندک به مقابله با این عادت شوم برخیزد تا پس از مدتى لذت توانستن را بچشد12.
2. تلاش براى تقویت اراده از گام هاى مهم در امر بهبود است. نگویید اراده از ما سلب شده است! ممکن است اراده انسان ضعیف شود؛ ولى هیچ گاه از بین نمى رود. نشانه اینکه هنوز اراده باقى است، این است که شخص این عمل را در حضور دیگران و در هر شرایطى انجام نمى دهد. براى تقویت اراده، راه هاى زیادى پیشنهاد شده که از جمله آنها تلقین به خود است13.
ویکتور پوشه ـ روان شناسِ فرانسوى ـ مى گوید: افراد مبتلا به این عادت شوم، هر روز به دفعات مختلف با تمرکز فکر به خود بگویند: «من به خوبى قادرم این عادت بد را از خود دور کنم، من قادرم». تکرار این عبارت ساده، اثر عجیبى در تقویت اراده و روحیه دارد.
پل ژاگو بر آن است که: «تلقین، قبل از خواب نیز مؤثر است»15.14
3. سعى شود شکم به هنگام خواب، بیش از حد معمول پر نباشد.
4. از پوشیدن لباس هاى تنگ و چسبان اجتناب گردد.
5. از نگاه کردن به مناظر، فیلم ها و تصاویر تحریک کننده، خوددارى شود و شخص به محض مواجهه با این امور، چشم خود را بسته و یا به زمین و یا آسمان نگاه کند.
6. از شنیدن و خواندن مباحث و مطالب جنسى و حتى شوخى هاى تحریک کننده و فکر کردن در این امور، دورى شود.
7. از خوردن مواد غذایى محرک، مانند خرما، پیاز، فلفل، تخم مرغ، گوشت قرمز و غذاهاى پرچرب، اجتناب و به میزان ضرورت اکتفا شود.
8. قبل از خواب مثانه تخلیه شود.
9. از نوشیدن افراط گونه آب و مایعات پرهیز شود (به خصوص شب ها و قبل از خوابیدن).
10. هیچ گاه نباید به بدن عریان خود نگاه کرد.
11. از دست ورزى با اندام جنسى، باید اجتناب نمود و در هیچ شرایطى، نباید دست ورزى کرد!
12. هرگز نباید به رو خوابید.
13. به منظور تخلیه انرژى زاید بدن، به طور منظم و زیاد باید ورزش کرد.
14. هیچ گاه نباید بیکار بود؛ شخص باید براى اوقات فراغت خود، برنامه داشته باشد و آن را با مطالعه، ورزش، زیارت، عبادت و ... پر کند.
15. هرگز در مکانى خلوت و تنها و دور از نظر دیگران نباید ماند.
16. هرگاه شخص مورد هجوم افکار جنسى واقع شد، باید بلافاصله از مکان خلوت و دور از نظر دیگران خارج شود و خود را به کارى سرگرم کند. در این زمینه گفت و گو با دوستان، مشارکت در عبادت هاى جمعى (مانند جلسات دعا، نماز جماعت و ...) بسیار مفید است.
17. هفته اى یکى دو روز، روزه مستحبى مفید است و اگر شخص توان آن را ندارد، میزان صَرف غذا را کاهش و فاصله هر وعده غذا را افزایش دهد و یا تعداد دفعات غذا را کاهش داده و به حداقل خوراک اکتفا کند.
18. از سخن گفتن ملایمت آمیز، شوخى و خنده با نامحرمان خوددارى کرده و از نرمى و لینت در کلام باید اجتناب ورزید.
19. هیچ گاه نباید با نامحرم و جنس مخالف، در مکان خلوت و دور از نگاه دیگران باقى ماند (حتى براى آموزش و ...).
20. قرآن زیاد بخواند و درباره معانى آیات آن فکر کند.
21. باید همیشه براى ذهن و فکر خود محتواى مطلوب و موضوع مناسب داشت.
22. منشأ این مشکل، عدم پاسخ صحیح و مناسب به یکى از نیازهاى واقعى انسان است که باید به طور طبیعى و صحیح (ازدواج) ارضا و تأمین شود. اما اگر به شکل صحیح تأمین نشود، شخص دچار خطا و گناه خواهد شد که عواقب سوء آن نیز دامنگیر او مى شود. بنابراین در صورت امکان با کم کردن سطح توقعات و انتظارات، باید براى ازدواج اقدام کرد؛ چرا که بهترین راه حل ازدواج است.
23. از کردارهاى پیشین خود باید توبه کرد. خداوند توبه کاران را مى بخشد. توبه و اطمینان از قبول توبه، بزرگ ترین عامل تقویت و دلگرمى براى آغاز حرکتى نو است. گناه هر چه باشد، نباید احساس بى ارزشى و نا امیدى به فرد دست دهد. بله! گناه، ناراحتى و عذاب وجدان دارد؛ لکن به مفهوم پایان فرصت ها و انتهاى راه و نابودى نیست. کسى که از صمیم دل رجوع کند و تصمیم قاطع بر جبران لغزش بگیرد، محبوب درگاه خداوند است: «إِنَّ اللّهَ یحِبُّ التَّوّابِینَ»16.
چه عاملى از این کارسازتر که شخص گنه کار احساس کند در صورت توبه، خداوند او را دوست مى دارد و در نظر خداوند چنان است که گویى گناهى مرتکب نشده است. امام باقر علیه السلام در این باره مى فرماید: «التائب من الذنب کمن لاذنب له»17؛ «توبه کننده مانند کسى است که اصلاً گناه نکرده است».
«توبه» یعنى شروع زندگى پاک و سازنده و حرکت در نور و روشنایى. اگر شخص از گناه خویش مى ترسد، باید از بالاترین گناه (یأس و نومیدى) بترسد.


پی نوشت‌ها:
1. Stages of excessive masturbation.www.herballove.com /library /resource/ overmas/stage.asp
2. فیزیولوژى گایتون، ترجمه دکتر فرخ شادان، تجدید نظر هفتم، 1986 تهران: چهر، 1365، ج 1، ص 313.
3. Herballove.com.
4. 4-men.org.
5. www.anael.org.
6. جهت آگاهى بیشتر نگا: على، قائمى، خانواده و مسائل جنسى کودکان، تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان جمهورى اسلامى ایران، چاپ دهم، 1376.
7. مطففین 83، آیه 24.
8. سید محمد حسین، طباطبایى، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوى همدانى، تلخیص، (قم: دفتر انتشارات اسلامى، بى چا، بى تا)، ج 20، ص 385.
9. محمد، رى شهرى، میزان الحکمة، ج 12، ص 5654.
10. همان، ح 19049.
11. همان، ح 19050.
12. مؤسسه پژوهشى ـ فرهنگى اشراق، خودارضایى یا ارضاى انحرافى جنسى، صص 29 ـ 30.
13. جهت آگاهى بیشتر نگا: پرسش 47.
14. همان، ص 34.
15. جهت آگاهى بیشتر نگا: پرسش شماره 47 تقویت اراده.
16. بقره 2، آیه 222.
17. اصول کافى، ج 2، ص 435.
 
منبع: پرسش‌ها و پاسخ‌هاى برگزیده، حمیدرضا شاکرین؛ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها، دفتر نشر معارف، 1384.