احکام روزه قضا | روزه های فوت شدۀ پدر

پرسش :

با چه شرایطی روزه های فوت شدۀ پدر بر پسر بزرگ او واجب می شود؟

پاسخ :
1. ترک آن ها ازروی عذر باشد؛ اما اگر عمداً ترک کرده باشد:(1)
بر پسر بزرگ تر قضا واجب است؛ حتی اگر بنا بر احتیاط واجب، ازروی طغیان بر خداوند متعال ترک کرده باشد (حضرت امام).
بنا بر احتیاط واجب قضا لازم است و اگر براثر طغیان بر خداوند متعال ترک کرده باشد، قضای آن ها واجب نیست؛ ولی دراین صورت هم احتیاط، در قضای آن ها ترک نشود (مقام معظم رهبری).
بر پسر بزرگ تر قضا واجب است (آیات عظام اراکی و زنجانی).
بر پسر بزرگ تر قضا واجب نیست (آیات عظام سیستانی، مکارم و نوری).
تا مقداری که حرجی نباشد، واجب است قضا کند (آیت الله تبریزی).
بنا بر احتیاط واجب، قضا لازم است (آیات عظام خویی، گلپایگانی، صافی، فاضل و وحید).
 
2. پدر زمان حیاتش می تواسته آن ها را قضا کند و به جا نیاورده باشد؛ اما اگر پدر متمکن از قضا نبوده، روزه را به خاطر مریضی نگرفته،(2) بر پسر بزرگ تر چیزی واجب نیست (حضرت امام و مقام معظم رهبری و آیات عظام خویی، مکارم، سیستانی و فاضل).
 
3. روزه های فوت شدۀ پدر مربوط به قضای ماه رمضان باشد؛ اما اگر پدر روزۀ واجب دیگری غیرقضای ماه رمضان که مربوط به خودش است، مثل کفاره بر گردنش باشد:(3)
قضای آن ها نیز بر پسر بزرگ تر واجب است (حضرت امام).
قضای آن ها نیز بر پسر بزرگ تر بنا بر احتیاط واجب لازم است (آیات عظام خویی، گلپایگانی، مکارم و فاضل).
قضای آن ها بر پسر بزرگ تر واجب نیست (آیت الله سیستانی).
 
4. پسر بزرگ تر هنگام فوت پدر، بالغ و عاقل باشد؛ اما اگر نابالغ یا مجنون باشد:(4)
هرگاه بالغ یا عاقل شود، قضا بر او واجب است؛ حتی اگر پسر بزرگ تر موقع مرگ پدر، حمل در شکم مادر باشد، بازهم وقتی بالغ شد، باید قضای روزه های پدر را به جا آورد؛ اما اگر قبل از اینکه بالغ یا عاقل شود، فوت کند، وجوب قضای روزه های پدر ساقط می شود و بر پسر بزرگ تر بعد از او نیز منتقل نمی شود (حضرت امام و آیات عظام خویی، گلپایگانی، فاضل و مکارم).
قضا برآن ها واجب نیست؛ اگرچه که بالغ یا عاقل شوند (آیت الله سیستانی).
 
5. پسر بزرگ تر هنگام فوت پدر ممنوع از ارث نباشد؛ اما اگر ممنوع از ارث باشد:(5)
بازهم قضا واجب است (حضرت امام و آیات عظام گلپایگانی و فاضل).
قضا واجب نیست (آیات عظام خویی، سیستانی و مکارم).
 
6. پدر نسبت به روزه های فوت شده اش وصیتی مبنی بر گرفتن آن ها توسط اجیر نکرده باشد؛ اما اگر وصیت به گرفتن روزه ها توسط اجیر کرده باشد:(6)
اگر اجیر روزه ها را صحیح به جا آورد، بر پسر بزرگ تر چیزی نیست؛ وگرنه واجب است پسر بزرگ تر دوباره آن ها را به جا آورد (مشهور).
اگر وصیت نافذ باشد، مطلقاً بر پسر بزرگ تر چیزی نیست (آیت الله سیستانی).
اجیرگرفتن برای قضای نماز و عبادت های دیگر ازطرف اموات، خالی از اشکال نیست؛ مگر در حج و اگر کسی بخواهد در عبادت های دیگر اجیر بگیرد، وجهی را که می پردازد، به صورت هدیه باشد و عملی که اجیر انجام می دهد، به صورت تبرعی؛ اما به جاآوردن نماز و روزۀ قضا و همچنین نماز و روزۀ مستحبی به قصد قربت و بدون گرفتن اجرت، اشکالی ندارد (آیت الله مکارم).
 
7. پسر بزرگ تر علم به اشتغال ذمۀ پدر نسبت به روزه ها داشته باشد یا آنکه دو نفر عادل بگویند که پدر او این مقدار روزۀ قضاشده دارد؛(7) اما اگر:
 
الف. پدر هنگام مرگش بگوید این مقدار روزۀ قضا دارم:(8)
بنا بر احتیاط واجب، بازهم بر پسر بزرگ تر واجب است (حضرت امام و آیات عظام گلپایگانی و فاضل).
بر پسر بزرگ تر واجب است (آیت الله مکارم).
بر پسر بزرگ تر چیزی واجب نمی شود؛ مگر مطمئن باشد که پدرش راست می گوید (آیات عظام خویی و سیستانی).
 
ب. پسر بزرگ تر شک دارد که پدرش روزۀ قضا داشته یا نه،(9) چیزی بر او واجب نیست (مشهور).
 
ج. پسر بزرگ تر بداند که پدرش روزۀ قضا داشته؛ ولی شک دارد که به جا آورده یا نه،(10) بنا بر احتیاط واجب، باید قضا نماید (مشهور).
 
8. پسر بزرگ تر معلوم باشد که کیست؛ اما اگر معلوم نباشد که پسر بزرگ تر کدام فرد است، قضای روزۀ پدر بر هیچ کدام از پسرها واجب نیست؛ ولی احتیاط مستحب آن است که نماز او را بین خودشان قسمت کنند یا برای انجام آن قرعه بزنند (مشهور)(11)
 
پی‌نوشت:
1- توضیح المسائل مراجع، مسأله 1390؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1398؛ عروة الوثقی، کتاب الصوم فصل فی احکام القضاء، مسأله 19؛ راهنمای فتاوا، مسأله 134؛ اجوبه الاستفتائات، سوال 547 و548.
2- عروة الوثقی، کتاب الصوم، فصل فی احکامالقضاء، مسأله 19؛ کتاب الصلاه، فصل فی قضاء الولی، قبل از مسأله 1؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 1390؛راهنمای فتاوا، مسأله 134.
3- عروة الوثقی، کتاب الصوم، فصل فی احکامالقضاء، مسأله 26؛ عروة الوثقی، کتاب الصلاه، فصل فی قضاء الولی، مسأله 1.
4- عروة الوثقی، کتاب الصلاه، فصل فی قضاء الولی، مسأله 4 و کتاب الصوم، فصل فی احکام القضاء، مسأله 19.
5- عروة الوثقی، کتاب الصلاه، فصل فی قضاء الولی، مسأله 6.
6- عروة الوثقی، کتاب الصوم، فصل فی احکامالقضاء، مسأله 24؛ مکارم، توضیح المسائل، مسأله 1213؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله 1394؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1402.
7- عروة الوثقی، کتاب الصوم، فصل فی احکامالقضاء، مسأله 25.
8- همان.
9- توضیح المسائل مراجع، مسأله 1391؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1399؛ عروة الوثقی، کتاب الصوم، فصل فی احکام القضاء، مسأله 23.
10- توضیح المسائل مراجع، مسأله 1392؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1400.
11- عروة الوثقی، کتاب الصلاه، فصل فی قضاء الولی، مسأله 8.

منبع: احکام روزه، اداره پاسخگویی به سوالات دینی آستان قدس رضوی، انتشارات قدس رضوی، 1393.