احکام عقد ازدواج دائم | مهریه: سوال یازده

پرسش :

پس از تراضى با همسرم در نوع و میزان مهریّه و ثبت آن در سند رسمى ازدواج، و به منظور ترغیب وى به تحکیم مبانى خانوادگى و اعلام حُسن نظر، روز بعد از عقد در نامه اى عادى تمایل خویش را در واگذارى دو دانگ از منزل مسکونى خویش در قالب ضم صداق به زوجه اعلام و موضوع ایفاى تعهد را موکول به اتمام انتقال ملک وتفکیک آن از مالک قبلى نمودم. پس از آن و با ایجاد اختلاف فیمابین، جریان به محاکم قضایى ارجاع شد و از سوى دو مرجع دادگاه بدوى و تجدید نظر نوع سند وافزایش صداق را به سبب عدم انعقاد عقد بر اساس آن و عدم تفویض تعیین آن به زوجه و هم به خاطر خروج آن از سند ازدواج و افزودن آن به صورت یکجانبه و اختیاراً از سوى اینجانب، آن را نوعى هبه غیر لازم اعلام نموده اند. لیکن از آنجا که شخصاً تردید در عدم تکلیف شرعى و حصول برائت ذمه در قبال نامبرده دارم، به منظور اطمینان از موضوع خواهشمند است نظر مبارک را در قضیّه اعلام فرمایید. آیا عمل به این وعده شرعاً لازم است؟ جواب: این، نوعى وعده به صورت هبه است و منضم به صداق نمى شود و این وعده واجب الوفا نیست هر چند خوب است به آن وفا کنید. سؤال 637. حدود هشتاد و پنج سال پیش، مادر شوهرى به هنگام ازدواج پسرش قطعه زمینى را به عنوان بخشى از مهریه به عروس خود مى دهد. چند سال بعد، مادر شوهر با این وعده که معادل آن زمین، زمین دیگرى به تو مى دهم آن زمین را از او مى گیرد و معادلش زمینى به او نمى دهد. بعدها زمین را فرزندان مادر شوهر به نام خود ثبت مى کنند و شکایات و اعتراضات برخى از مدعیان نیز مردود مى گردد. اینک مادر شوهر و عروس مدّتهاست در قید حیات نمى باشند و این ماجرا از زبان عروس در زمان حیات شنیده شده است و کسى از مادر شوهر سؤالى نپرسیده و این قضیه از طرف مادر شوهر نامعلوم است لطفاً بفرمایید: الف) زمین مورد دعوى به چه کسى تعلّق دارد؟ ب) با فرض مالکیّت یکى از دو طرف، آیا طرفى که هزینه نگهدارى، ادخال ید، رفع مزاحمت و اثبات مالکیّت و ردّ مالکیت مدّعیان غاصب (افراد دیگر غیر از دو طرف دعوى) را پرداخت نموده، قابل جبران از کلّ زمین مى باشد؟

پاسخ :
هرگاه مسلّم شود که زمین جزء مهریّه بوده تعلّق به عروس دارد؛ خواه در قباله نوشته شده باشد یا نه. و اگر مادر شوهر آن زمین را گرفته و عوض را نداده بدهکار است و باید از اموال او طلب عروس را به ورثه اش بدهند. وهزینه ها اگر به درخواست عروس یا ورثه او بوده، باید توسّط آنها جبران شود.

منبع: استفتائات جدید، آیت‌‌ الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، جلد 4، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیه ‌السلام، 1393.