احکام پزشکی | مرگ مغزی: سوال یازده

پرسش :

تعدادى از بیماران به دلیل ضایعات مغزى غیرقابل بازگشت و غیرقابل جبران، فعالیت هاى قشر مغز خود را از دست داده، در حالت اغماى کامل بوده و به تحریکات داخلى و خارجى پاسخ نمى دهند، ضمناً فعالیت هاى ساقه مغز خود را نیز از دست داده، فاقد تنفس و پاسخ به تحریکات متفاوت نورى و فیزیکى مى باشند. در این گونه موارد احتمال بازگشت فعالیت هاى مورد اشاره مطلقاً وجود نداشته، بیمار داراى ضربان خودکار قلب بوده که ادامه این ضربان هم موقتى و تنها به کمک دستگاه تنفس مصنوعى به مدت چند ساعت و حداکثر چند روز مقدور مى باشد. این وضعیت در اصطلاح پزشکى مرگ مغزى نامیده مى شود. از طرفى نجات جان عده دیگرى از بیماران منوط به استفاده از اعضاى مبتلایان به مرگ مغزى است. با عنایت به این که این اشخاص فاقد تنفس، شعور، احساس و حرکت ارادى هستند و هیچ گاه حیات خود را باز نمى یابند، مستدعى است ارشاد فرمایید (لطفاً با اشاره اجمالى به دلیل): 1ـ آیا در صورت احراز شرایط فوق مى توان از اعضاى مبتلایان به مرگ مغزى براى نجات جان بیماران دیگر استفاده کرد؟ آیا صرف ضرورت نجات جان مسلمانان نیازمند پیوند عضو براى جواز قطع عضو، کافى است یا اذن قبلى و وصیت صاحب عضو نیز لازم است؟ آیا اطرافیان میّت مى توانند پس از مرگ چنین اجازه اى بدهند؟ 2ـ آیا انسان مى تواند در زمان حیات خود با امضاى کارتى رضایت خود را براى برداشت اعضاى بدنش در صورت عارضه مرگ مغزى جهت پیوند به انسان هاى مسلمان نیازمند اعلام نماید؟ 3ـ آیا در موارد جواز قطع اعضا دیه ثابت است یا ساقط مى شود؟ در صورت ثبوت دیه، پرداخت آن برعهده کیست؟ پزشک یا بیمار؟ موارد مصرف دیه مذکور کدام است؟

پاسخ :
پاسخ آیت الله العظمی بهجت (رحمه الله):
پاسخ سوال 1) در صورت توقف حیات مریض هایى بر این کار، با احتیاط در استیذان از ورثه و استیذان از حاکم شرع، و تحقق موت حقیقى اشکال ندارد و صرف موت مغزى کفایت نمى کند.

پاسخ سوال 2) حکم در مورد مرگ مغزى گذشت که موت حقیقى و استیذان لازم است.

پاسخ سوال 3) در تقدیر جواز هم، دیه یا ارش ثابت است و دیه قطع اعضا میّت صرف در خیرات مى شود و بر کسى ثابت است که قطع کرده است.

مساله: اگر شخصى بخواهد عضوى از اعضاى بدن خود؛ مثلاً کلیه را به دیگرى بدهد و یا وصیت کند که بعد از مردن خود، آن عضو در مقابل پول یا مجانى برداشته و به دیگرى داده شود، در صورتى که نجات مسلمانى متوقف بر آن عضو باشد؛ یعنى راه نجات آن مسلمان منحصر در دادن عضو به او باشد و تهیه آن از غیرمسلمان هم ممکن نباشد اشکالى ندارد.(1)

پی نوشت:
1. رساله توضیح المسائل آیت الله العظمی محمدتقی بهجت (رحمه الله)

منبع: کتابخانه دیجیتال امام علی علیه السلام