معنای واژه «انعام» در قرآن کریم

پرسش :

منظور از واژه «انعام» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
«اَنْعام» جمع «نَعَم» (بر وزن قَلَم) در اصل از مادّه «نعمت» گرفته شده است. سپس به شتر اطلاق شده زیرا شتر در نزد عرب برترین نعمت بود. اما به چهار پایان دیگر، مانند گاو و گوسفند نیز این واژه اطلاق مى‌ شود مشروط بر اینکه شتر نیز جزء آنها بوده باشد.(1)

همچنین جمعى از ارباب لغت تصریح کرده‌ اند که «نعم» معنى جمعى دارد و مفردى براى آن نیست؛ و «انعام» جمع الجمع است.(2) ابن منظور در لسان العرب مى‌ گوید: «نَعَم» به معنى حیوانى است که به چرا مى‌ رود سپس از بعضى نقل مى‌ کند که «نعم» به خصوص شتر گفته مى‌ شود و از بعضى دیگر نقل مى‌ کند که به شتر و گوسفند گفته مى ‌شود.

«نُعامَة» به معنى شتر مرغ است زیرا به خاطر بزرگى جُثّه شباهت زیادى به شتر دارد. سپس به همین مناسبت به سایبان ‌هایى که در کوه‌ها، یا غیر آن، درست مى ‌کنند و یا پرچم‌ هایى که در بیابان ‌ها براى پیدا کردن راه نصب مى‌ نمایند «نعامه» گفته شده است. به هر حال معنى نخستینِ واژه «انعام» هر چه بوده، در اطلاقات معمولى به حیواناتى که به چرا مى‌ روند (گاو و گوسفند و شتر) اطلاق مى‌ شود.

پی‌نوشت‌ها:
(1). المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی حسین بن محمد، انتشارات دارالعلم الدار الشامیه، بیروت، 1412هـ ق، چاپ اول، ج 1، ص 815.
(2). مجمع البحرین، طریحی فخرالدین، محقق: حسینی اشکوری، احمد، انتشارات کتابفروشی مرتضوی، تهران، 1375 هـ ش، چاپ سوم، ج 6 ص 178.

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 هـ ش، چاپ نهم، ج 2، ص 402.