بهداشت زنان و مادری سالم

بهداشت زنان، زمینه ساز به دنیا آمدن نسلی سالم به لحاظ جسمانی و روانی است. 
 

در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، عوارض مربوط به دوران بارداری و زایمان از علل اصلی مرگ و میرهای زنان در سنین باروری به شمار می روند. بر طبق برآوردهای جهانی سالانه بیش از نیم میلیون زن جان خود را به علت عارضه های بارداری از دست می دهند و ۹۹ درصد این مرگها در کشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد. بنا به گفته سازمان بهداشت جهانی، احتمال مرگ به دلیل عارضه های ناشی از بارداری و زایمان در طول زندگی هر زن در کشورهای در حال توسعه به میزان یک به بیست است. این احتمال در کشورهای توسعه یافته کمتر از یک به ده هزار است.
 

سنین شروع و توقف بارداری، فاصله بین هر بار زایمان، تعداد کل بارداری ها در طول عمر و شرایط اجتماعی و اقتصادی که زنان در آن زندگی می کنند از عوامل مؤثر بر مرگ آنان است. در حال حاضر تقریبا ۹۰ درصد از کشورهای جهان (با دارا بودن ۹۰ درصد از جمعیت جهان) از سیاست هایی پیروی می کنند که براساس آن تحت شرایط قانونی و جهت نجات جان مادر عمل سقط مجاز شمرده می شود. سقط جنین های غیر قانونی که در شرایط غیرایمن و نامطمئن انجام می گردد باعث صدمات دایمی و مرگ تعداد زیادی از این مادران می شود.
 

مرگ مادر که معمولا برایش جانشینی پیدا نمی شود خطرات تهدید کننده جان فرزندان کوچک را افزایش می دهد. توجه بیشتر به نیازهای بهداشت باروری زنان جوان از طریق پیشگیری از بارداری های برنامه ریزی نشده که نتیجه آن سقط جنین های غیربهداشتی و نامطمئن است می تواند قسمت اعظمی از بیماری ها و مرگ مادران را کاهش دهد. مادری سالم در بسیاری از کشورها به عنوان یک راهکار جهت کاهش بیماری و مرگ ناشی از عارضه های بارداری و زایمان پذیرفته شده است.
 

1. ترویج و بهبود بهداشت مادران و مادری سالم
2. کاهش سریع و همه جانبه مرگ و میر و بیماری های مادر
3. کاهش قابل توجه مرگ و میر و بیماری های ناشی از سقط های غیر ایمن و نامطمئن
4. بهبود تغذیه زنان در دوران بارداری و شیردهی
 

1. همه کشورها با حمایت بخش های بین المللی، ارائه خدمات بهداشتی به مادران را در چارچوب مراقبت های اولیه بهداشتی گسترش داده اند. این خدمات، بر مبنای مفهوم انتخابی آگاهانه آموزش در مورد مادری سالم، مراقبت های پیش از زایمان به طور موثر و متمرکز، برنامه های تغذیه ای برای مادران، نظارت های کافی برای زنان به منظور پیشگیری از توسل بی رویه به سزارین و مقابله با فوریت های مامایی تدوین شده است.
 
خدمات ارجاعی مربوط به بارداری، زایمان و عارضه های سقط جنین، مراقبت های بعد از زایمان و تنظیم خانواده را شامل می شود. زایمان باید توسط فرد آموزش دیده انجام شود. علل بنیادی بیماری و مرگ و میر مادر از طریق نظام مراقبت مادر شناخته شده پس از ارزیابی تبدیل به راهکارهای موثر علیه این علل می گردد. برنامه های آموزشی برای مردان در زمینه حمایت آنان از بهداشت مادر و مادری سالم نیز در حال گسترش است.
 
2. فعالیت هایی برای جلوگیری، تشخیص و نظارت بر حاملگی ها و زایمان های پرخطر به ویژه در سنین پایین و بالا، با هدف کاهش بیشتر مرگ و میر مادر در حال جریان و گسترش است.
 
3. برنامه های خاص برای پرداختن به نیازهای تغذیه ای زنان در سنین باروری به ویژه زنان باردار جوان و زنان در دوران شیردهی با توجه خاص به پیشگیری از کم خونی تغذیه ای و اختلالات ناشی از بد در حال طرح و اجرا است. برنامه های آموزشی جهت بهبود شرایط تغذیه زنان جوان به عنوان بخشی از برنامه های بهداشتی مادران و مادری سالم در اولویت قرار گرفته است. به زنان و مردان جوان اطلاعات، آموزش ها و خدمات مشاوره ای در خصوص به تأخیر انداختن زمان اولین بارداری ارائه می گردد.
 
4. سقط جنین در هیچ شرایطی به عنوان روشی برای تنظیم خانواده تشویق و ترغیب نمی شود. در این راستا توسل به سقط، از طریق گسترش و بهینه سازی خدمات تنظیم خانواده و در اولویت قرار دادن راهکار جلوگیری از بارداری های برنامه ریزی نشده، کاهش می یابد. در این زمینه دسترسی به کلیه اطلاعات صحیح، قابل اعتماد و موردنیاز برای زنان مهیاست.
 
هرگونه تغییر در رابطه با سقط در سطح ملی یا محلی فقط بر طبق قوانین ملی در این خصوص امکان پذیر است. علیرغم مسائل یاد شده دسترسی به خدمات بهداشتی با بالاترین کیفیت برای درمان عارضه های سقط مهیاست. مشاوره بعد از سقط، همچنین آموزش و خدمات تنظیم خانواده بلافاصله ارائه می گردد.
 
5. برای کاهش بارداری های پرخطر، مشاوره و اطلاعات تنظیم خانواده در برنامه های بهداشت مادران و مادری سالم گنجانده شده است.
 
منبع: کتاب دانش خانواده. حسین محمودیان و دیگران. صص 148-151، انتشارات سمت،  اول. 1383.