برقراری رابطه و ارزیابی در خانواده درمانی (بخش اول)

مرحله دوم، با حضور همه اعضای خانواده با اعضایی که در تماس اولیه حضورشان فروری تشخیص داده شده است، شروع می گردد.
 

مشاوره خانواده مثل هر پدیده دیگری دارای یک نقطه شروع و یک نقطه پایان است. نقطه شروع مشاوره خانواده، اولین تماس خانواده با مشاور است و نقطه پایان آن وقتی است که خانواده و مشاور احساس می کنند که به اهداف از قبل تعیین شده و درمانی به صورت مطلوب دست یافته اند.
 
بین این نقطه شروع و نقطه پایان مراحلی وجود دارد. لازمه اثربخشی مشاوره خانواده آن است که مشاوران و درمانگران خانواده برای این مراحل برنامه ریزی مطلوبی داشته باشند، نسبت به وظایف خود در هر مرحله آگاه باشند و وظایف خود را به نحو مطلوبی به اجرا درآورند. در این فصل، مراحل مشاوره خانواده به تفصیل مورد بحث قرار می گیرد.
 

 این مرحله با حضور همه اعضای خانواده با اعضایی که در تماس اولیه حضورشان فروری تشخیص داده شده است، شروع می گردد. در این مرحله، مشاور با درمانگر خانواده وظایفی دارد که اجرای مناسب آنها موجب الحاق او به خانواده و تشکیل یک سیستم درمانی می گردد. انجام مناسب و مطلوب تکالیف این مرحله، ورود مناسب به مرحله بعد را موجب می گردد؛ مقاومت خانواده را از بین می برد و امید به تغییر مثبت را در بین آنها ایجاد می کند.
 

مهم ترین وظایف و تکالیف مشاوره خانواده در این مرحله عبارتند از:
الف. برقراری رابطه .
ب. ایجاد اتحاد کاری
ج. گردآوری اطلاعات، ارزیابی و تشخیص
 

 برقراری رابطه مشاوره ای اساس کار مشاور در تمام جلسات فردی،گروهی، زناشویی، و خانواده و عامل اثربخشی و نتیجه دهی مشاوره است. رابطه مشاوره ای رابطه ای هدفمند و مبتنی بر اعتماد، امنیت، آرامش، توام با همدلی، پذیرش و احترام می باشد که به خانواده این اجازه را می دهد که مسایل، مشکلات، نظرات و عقاید خود را با مشاور در میان گذارند. ناتوانی مشاور در ایجاد رابطه مناسب می تواند موجب شکست و عدم اثربخشی مشاوره و درمان گردد. در این مرحله، مشاور موظف است که با تک تک اعضای خانواده رابطه ای مناسب برقرار سازد. مشاور برای این کار باید هم از مهارت های غیرکلامی (حالات چهره، وضعیت و حرکات بدن) و هم مهارت های کلامی، نهایت استفاده را ببرد. هنگام ورود، خانواده مشاور می بایست به استقبال آنها رفته و با همه آنها احوالپرسی کرده و به آنها خوش آمد بگوید. 
 
بعد از استقرار اعضای خانواده، مشاور می باید خودش را معرفی کرده و از اعضای خانواده بخواهد که آنها نیز خودشان را معرفی کنند. مشاور، آرام، فعال، صمیمی و گرم برخورد کرده و با رفتارهای مناسب کلامی و غیرکلامی خود، جو مناسبی فراهم می آورد. در زمینه برقراری رابطه، همه اعضای خانواده مورد توجه قرار می گیرند، اما معمولا ترتیب اول، شخص آشنا (تماس گیرنده)، دوم سایر بزرگسالان و سوم، کودکان و نوجوانان رعایت می گردد.
 
برای برقراری رابطه مشاوره ای، مشاور باید به اعضای خانواده فرصت صحبت کردن در مورد خود، علایق و نظراتشان را بدهد و سریعا به مشکلی که خانواده را به جلسه مشاوره کشانده است، نپردازد. مینوچین (۱۹۷۴) این فرآیند را «الحاق» می نامد.
 

برقراری اتحاد کاری و درمانی برای ارزیابی معتبر و مشاوره اثربخش، بسیار ضروری است. در واقع، سایر اجزا و ویژگی های فرآیند مشاوره، تابعی از اتحاد کاری هستند و بدون اتحاد کاری، مراجعان ارزیابی و درمان را رها کرده، یا نمی توانند به پیشرفت برسند (کار، ۲۰۰۵). اولین قدم در ایجاد اتحاد کاری، برقراری تماس شخصی است وظیفه مشاور این است که مراجع یا خانواده و اعضای آن را به گونه ای مشغول کار کند که هر دو طرف بتوانند به کمک هم، مسایلی را که مراجع یا خانواده را به مشاوره واداشته است، حل کنند.
 
گاهی اوقات چنین اتحاد کاری اتفاق نمی افتد، مثلا، زمانی که مشاور، مراجع را مجبور می کند که تغییر کند و یا زمانی که مراجع انگیزه لازم را ندارد. مشاوران، می توانند با گسترش تفاهم، احترام و صمیمیت، مراجعان خود را به پرورش اتحاد کاری و درمانی دعوت کنند، بنابراین، مشاوران باید از نظر ارتباط بین فردی، ماهر و کارآزموده باشند (مایر و دیویس، ۲۰۰۸؛ ترجمه زهرا کار و کهلویی، ۱۳۸۷).
 
گرمی، همدلی و خلوص باید مشخصة سبک ارتباطی مشاوران باشد و مشاور باید یک همکاری مشترک و جمعی ایجاد کند که طی آن، اعضای خانواده، کارشناسان ویژگی های خاصی از خانواده شان می شوند و مشاوران نیز متحسسان اطلاعات بالینی و علمی مرتبط با رشد خانواده و طبقه وسیعی از مشکلات هستند که مشکل کنونی نمونه و مورد خاصی از آن مشکلات می باشد (کار، ۲۰۰۶). پروچاسکا (۱۹۹۹) نیز تلاش برای جور کردن شیوه درمانی را عامل تسهیل کننده تغییر مراجع می داند و معتقد است، هر عملی غیر از آن، اتحاد درمانی را به خطر می اندازد.
 
مشاوران، شنوندگان متبحری هستند؛ آنها با آگاهی از وضعیت مراجعان، از طریق گوش کردن دقیق به آنچه می گویند و تأیید و پذیرش آنان به همان نحوی که هستند، می توانند حس اعتماد و پشتیبانی را در مراجعان خود ایجاد کنند. بسیاری از مراجعان بدون این اتحاد نمی توانند تغییر کنند (مایر و دیویس، ۲۰۰۸؛ ترجمه زهراکار و کهلویی، ۱۳۸۷).
 
ادامه دارد...

منبع: کتاب مشاوره خانواده. کیانوش زهراکار و فروغ جعفری . صص 123-125، انتشارات ارسباران،  دوم. 1394.