اثبات اصل قتل با قسامه بدون انتساب به شخص معین

پرسش :

1. اگر امارات ظنّیه بر وقوع اصل جنایت موجود باشد ولی متهمی در این میان نباشد؛ آیا می‌توان اصل جنایت را بدون انتساب به کسی با قسامه اثبات کرد و دیه مقتول را بر اساس «لایبطل دم امرء مسلم» از بیت المال پرداخت نمود؟ 2. در صورتی که اولیای دم بر اصل قتل اقامه قسامه نمایند و وصف آن در عمدی و یا خطای محض بودن آن بر آنها مشخص نباشد، آیا با قسامه دیه بر خود جانی ثابت می‌شود، یا بر عاقله وی؟ 3. در صورتی که لوث علیه متهم، فقط در اصل قتل باشد و در مورد عمدی یا خطایی بودن قتل، قرائن و شواهد ظنیه وجود نداشته باشد؛ لکن اولیای دم ادعای عمدی و یا خطای محض بودن آن را داشته باشند، آیا با قسامه می‌توانند عمد (و قصاص بر او) و یا خطایی بودن محض (و دیه بر عاقله او) را ثابت کنند؟

پاسخ :
آیت الله العظمی محمد تقی بهجت (ره)
«1. اصل قتل باید نزد حاکم محرز باشد و باید قسامه طبق ادعای مدعی، علیه متهم باشد و در این مورد دیه بر کسی نیست.
2. احتیاطاً مصالحه می‌شود در دیه بین جانی و عاقله.
3. احوط اعتبار لوث است در اجرای قسامه. 1385/10/17»
 
آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)
«1. اگر اصل قتل مسلّم باشد و قاتل معلوم نباشد دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود و نیازی به قسامه نیست.
2. برخود جانی ثابت می‌شود، مگر این که خطای محض بودن آن ثابت شود.
3. بستگی به قسم آنها دارد، اگر قسم به عمد بخورند قتل عمد ثابت می‌شود. 1384/11/27»
 
آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی
«1. در صورتی که پای فرد متهمی در میان نباشد قسامه جاری نیست.
2. هرگاه جانی مشخص باشد دیه به خود او تعلق می‌گیرد مگر این که اثبات شود خطای محض بوده است.
3. هرگاه قسامه نسبت به عمد بودن آن تصریح کنند حکم قتل عمد دارد. همیشه موفق باشید. 1384/11/26»
 
آیت الله العظمی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
«1. مشکل است.
2. چنانچه دلیلی برای عمدی و خطایی بودن وجود نداشته باشد و پس از اثبات اصل قتل دیه بر عهده خود جانی است.
3. در مفروض سوال با قسامه بر اصل قتل باید دیه توسط خود جانی پرداخت شود. 1384/12/28»
 
منبع: مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه