چرا هر فرد مسلمانی باید مرجع تقلید داشته باشد؟

پرسش :

چرا هر فرد مسلمانی باید مرجع تقلید داشته باشد؟ اگر مرجع تقلید نداشته باشد چه اشکالی دارد؟ توضیح دهید.

پاسخ :
انسان در زمینه نیازمندی های خود به متخصصان هر رشته رجوع می کند. اگر بخواهد خانه ای بسازد به مهندس و معمار مراجعه می کند. اگر بیمار شود به پزشک مراجعه می کند. همین طور در تمامی نیازمندی های خود.

رجوع به متخصص به حکم عقل انسان است. عقل به انسان دستور می دهد این کار را بکن. قرآن هم همین مطلب را در آیه "فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون"(1) بیان می کند. (اگر نمی دانید از اهل ذکر (متخصص) سؤال کنید.)

بنابراین رجوع جاهل به عالم یک حکم عقلی است. همان طور که عقلای عالم از ابتدا تا کنون این روش را عمل کرده اند.

در زمینه مسائل و احکام شرعی که یکی از نیازمندی های بشر است، طبعا باید به متخصص این رشته که فقها و علمای دینی هستند مراجعه کرد. این مراجعه را "تقلید" می گویند. پس تقلید از فقها خلاف عقل نیست بلکه از باب رجوع غیر متخصص به متخصص می باشد که حکم عقلی است. اگر کسی که باید تقلید کند، تقلید نکرده اعمالی را انجام دهد مانند بیماری است که خودسر دارو مصرف کند. چه بسا عوض این که بهبودی حاصل شود بیماری اش افزون شود. از امام عسکری (علیه السلام) آمده است:
"اما من کان من الفقها صائنا لنفسه حافظا لدینه مخالفا علی هواه مطیعا لامر مولاه فللعو ام ان یقلدوه؛ (2) از بین فقها آنان که حافظ و نگهبان دین اند و خود را از گناه و آلودگی حفظ می کنند و با هوای نفسانی مبارزه می کنند و مطیع اوامر الهی و جانشینان اویند، بر عوام لازم است که از آنان تقلید کنند".

مراد از عوام یعنی کسانی که در علوم اسلامی مجتهد و متخصص نیستند، گرچه در علوم دیگر متخصص باشند، مثلا اگر استاد دانشگاه یا پزشک در علوم اسلامی مجتهد نباشد باید تقلید کند، چنان که مرجع تقلید در مسائل پزشکی و مهندسی از پزشک و مهندس تبعیت و تقلید می کند.

اگر کسی اعمالش را بدون تقلید انجام دهد در صورتی که اعمالش با نظریات مجتهدی که بایستی از او تقلید می کرد انطباق داشته باشد اعمالش صحیح است ولی اگر انطباق نداشته باشد باید جبران نماید.(3)

از بین جوانان و افرادی که توان تحصیل در علوم اسلامی دارند باید تعدادی برای تحصیل به مدارس علوم اسلامی و حوزه های علمیه کوچ کنند و درس بخوانند تا به علوم اسلامی آشنایی کامل پیدا کنند در این مورد قرآن فرموده: «فلولا نفر من کل فرقه طائفه لیتفقهوا فی الدین... چرا از هر فرقه ای گروهی برای تفقه در دین کوچ نمی کنند...»

از بین محصلین علوم اسلامی کسانی که به سطح علمی بالایی دست بیابند و در احکام دینی مجتهد شوند و از نظر تقوا فردی متقی باشند مردم می توانند از آنان تقلید نمایند.
 
پی نوشت ها:
1. نحل (16) آیه 43.
2. بحارالانوار، ج2، ص 88.
3. توضیح المسائل مراجع مسئله 14.

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی