راهکار مناسب در مواجهه فشار مشکلات اقتصادی
پرسش :
در مقابل فشار مشکلات اقتصادی چه باید بکنیم؟
پاسخ :
این سوال از ابعاد مختلفی قابل بررسی است. مثل اینکه راهکارهای علاج مساله چیست یا مقصران ماجرا چه کسانی هستند و چگونه باید با آنها مقابله کرد و ... اما هیچ کدام از این ابعاد، به مرکز پاسخگویی به سوالات دینی دینی مرتبط نمی شود و مراکز اقتصادی یا امنیتی و حقوقی باید بدان بپردازند.
و روشن است که متخلف باید تنبیه شود. اگر مشکل به دلیل وجود کم کاری است، باید تدارک شود و ... .
گذشته از همه این ها، آنچه از منظر ایمانی و عقیدتی می توان گفت اینکه اگر فرض کنیم هیچ جایگاه و توانی برای اقدام اقتصادی نداریم، چه باید بکنیم. از این منظر چند نکته قابل ذکر است:
قرآن فقر اقتصادی را از موارد آزمایش و ابتلای انسان ها می داند که مومنان باید در چنین موقعیتی صبر پیشه کنند:
«وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ[بقره/۱۵۵]
قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مالها و جانها و میوه ها، آزمایش مىکنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان!»
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «دورترین حالى که بنده از خداى عز و جل دارد اینست که اندوهى جز براى شکم و فرج نداشته باشد. همچنین ایشان می فرمایند: هر که بامداد کند و روز را بشب رساند و بزرگترین اندوهش دنیا باشد خداى تعالى فقر و پریشانى را جلوى چشمش نهد، و کارش را پریشان سازد، و به جز بدان چه خداوند روزى او کرده نرسد، و هر که بامداد کند و شام کند و بزرگترین اندوهش آخرت باشد، خداوند توانگرى و بى نیازى در دلش نهد و کارش را منظم کند.»[۱]
«وَ أَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَئهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبىِّ أَهَانَنِ * کلاَّ بَل لَّا تُکْرِمُونَ الْیَتِیمَ * وَ لَا تحَاضُّونَ عَلىَ طَعَامِ الْمِسْکِینِ * وَ تَأْکُلُونَ الترُّاثَ أَکْلًا لَّمًّا * وَ تُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا[فجر/۱۶-۲۰]
و امّا هنگامى که براى امتحان، روزیش را بر او تنگ مى گیرد مى گوید: «پروردگارم مرا خوار کرده است!» * چنان نیست که شما مى پندارید شما یتیمان را گرامى نمى دارید، * و یکدیگر را بر اطعام مستمندان تشویق نمى کنید، * و میراث را (از راه مشروع و نامشروع) جمع کرده مى خورید، * و مال و ثروت را بسیار دوست دارید (و بخاطر آن گناهان زیادى مرتکب مى شوید)!»
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «ثروت در قناعت است هر کس آن را در فزونى مال جستجو کند نمى یابد.»[۲]
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. الکافی، ج ۲، ص ۳۱۹.
[۲]. الخصال، ج ۱، ص ۱۹۸.
منبع: www.soalcity.ir
این سوال از ابعاد مختلفی قابل بررسی است. مثل اینکه راهکارهای علاج مساله چیست یا مقصران ماجرا چه کسانی هستند و چگونه باید با آنها مقابله کرد و ... اما هیچ کدام از این ابعاد، به مرکز پاسخگویی به سوالات دینی دینی مرتبط نمی شود و مراکز اقتصادی یا امنیتی و حقوقی باید بدان بپردازند.
و روشن است که متخلف باید تنبیه شود. اگر مشکل به دلیل وجود کم کاری است، باید تدارک شود و ... .
گذشته از همه این ها، آنچه از منظر ایمانی و عقیدتی می توان گفت اینکه اگر فرض کنیم هیچ جایگاه و توانی برای اقدام اقتصادی نداریم، چه باید بکنیم. از این منظر چند نکته قابل ذکر است:
۱- لزوم صبر در مواقع سخت
قرآن فقر اقتصادی را از موارد آزمایش و ابتلای انسان ها می داند که مومنان باید در چنین موقعیتی صبر پیشه کنند:«وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ[بقره/۱۵۵]
قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مالها و جانها و میوه ها، آزمایش مىکنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان!»
۲- ترک توجه بیش از اندازه به دنیا
معارف اسلامی، در روزی رسان بودن خدای متعال و مقدر شدن رزق همگان بیش از آن است که کسی تاکنون از آنها نشنیده باشد. و البته این به معنای دست کشیدن از کار و کوشش نیست. اما دغدغه بیش از حد به مادیات نوع انسانها سبب شده که متون دینی بر این مساله تاکید بسیار کنند. و انسان را از توجه بیش از اندازه به مادیات نهی کنند.امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «دورترین حالى که بنده از خداى عز و جل دارد اینست که اندوهى جز براى شکم و فرج نداشته باشد. همچنین ایشان می فرمایند: هر که بامداد کند و روز را بشب رساند و بزرگترین اندوهش دنیا باشد خداى تعالى فقر و پریشانى را جلوى چشمش نهد، و کارش را پریشان سازد، و به جز بدان چه خداوند روزى او کرده نرسد، و هر که بامداد کند و شام کند و بزرگترین اندوهش آخرت باشد، خداوند توانگرى و بى نیازى در دلش نهد و کارش را منظم کند.»[۱]
۳- توجه به عوامل معنوی رزق
کسی که به عالم غیب ایمان آورده باید متوجه تاثیر این عوالم در زندگی خود باشد. و بداند که بعضی از روحیات و اعمال رزق انسان را تباه می کند. که سوره فجر به بعضی از این اعمال اشاره می کند. عدم توجه به حال مستمندان و یتیمان و حرام خواری های که متاسفانه در جامعه به وجود آمده، در به وجود آمدن فقر بی تاثیر نیستند:«وَ أَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَئهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبىِّ أَهَانَنِ * کلاَّ بَل لَّا تُکْرِمُونَ الْیَتِیمَ * وَ لَا تحَاضُّونَ عَلىَ طَعَامِ الْمِسْکِینِ * وَ تَأْکُلُونَ الترُّاثَ أَکْلًا لَّمًّا * وَ تُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا[فجر/۱۶-۲۰]
و امّا هنگامى که براى امتحان، روزیش را بر او تنگ مى گیرد مى گوید: «پروردگارم مرا خوار کرده است!» * چنان نیست که شما مى پندارید شما یتیمان را گرامى نمى دارید، * و یکدیگر را بر اطعام مستمندان تشویق نمى کنید، * و میراث را (از راه مشروع و نامشروع) جمع کرده مى خورید، * و مال و ثروت را بسیار دوست دارید (و بخاطر آن گناهان زیادى مرتکب مى شوید)!»
۴- بزرگ ترین ثروت دنیا
بزرگترین و بی انتها ترین ثروت دنیا که با داشتن آن، انسان از فشار زندگی رهانیده می شود، قناعت است. و خوش به حال کسانی که به جای همّ و غم دائمی درباره مال دنیا، به قناعت رسیده اند و مدام به فکر ماشین مدل بالاتر، پس انداز سکه و طلا و ... نیستند.امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «ثروت در قناعت است هر کس آن را در فزونى مال جستجو کند نمى یابد.»[۲]
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. الکافی، ج ۲، ص ۳۱۹.
[۲]. الخصال، ج ۱، ص ۱۹۸.
منبع: www.soalcity.ir
