روش های تربیت دینی کودک در خانواده

 تربیت دینی کودک، خطیرترین و پرثمرترین مسیولیت والدین در طول زندگی است.
 

حقیقت این است که آغاز سن تکلیف، برای شروع تربیت دینی کودک بسیار دیر است و با یک فرمول و یا معجون خاص هرگز نمی‌توان فرزند را نمازخوان کرد و یا به گرفتن روزه وادار نمود. تربیت دینی و ایجاد پایبندی به دستورات شرعی مسئله‌ای است که والدین باید حتی قبل از تشکیل نطفه فرزند آن را مدنظر قرار دهند و برایش برنامه‌ریزی کنند.

تعداد کلمات 1466 / تخمین زمان مطالعه 

 


یکی از بزرگ‌ترین دغدغه پدر و مادرها این است که فرزندشان انسانی پرهیزکار باشد و به دستورات اسلام به خوبی عمل کند. این دغدغه با فرا رسیدن سن تکلیف بچه‌ها، جدی‌تر می‌شود و والدین به دنبال دستورالعمل‌هایی می‌گردند که فرزندشان را به نماز خواندن، روزه گرفتن و رعایت احکام شرعی پایبند کنند. حقیقت این است که آغاز سن تکلیف، برای شروع تربیت دینی کودک بسیار دیر است و با یک فرمول و یا معجون خاص هرگز نمی‌توان فرزند را نمازخوان کرد و یا به گرفتن روزه وادار نمود. تربیت دینی و ایجاد پایبندی به دستورات شرعی مسئله‌ای است که والدین باید حتی قبل از تشکیل نطفه فرزند آن را مدنظر قرار دهند و برایش برنامه‌ریزی کنند.
 

همان‌طور که گفتیم اولین قدم برای داشتن فرزندی صالح و وارسته به قبل از شکل‌گیری نطفه برمی‌گردد. به این صورت که زن و شوهر باید همواره از خدا بخواهند که به آنان فرزندانی صالح هدیه کند. در متون اسلامی بسیار تأکید شده است که برای داشتن فرزندانی خوب دعا کنید و از خدا بخواهید که نسل پاک، سالم و صالحی از شما به وجود آورد. دعاهایی که در شب زفاف و به هنگام انعقاد نطفه آمده است در این راستا هستند. همچنین یاد و ذکر خدا در هنگام انعقاد نطفه تأثیر بسیاری در آینده دینی کودک خواهد داشت. پرهیز از لقمه‌های حرام و شبهه‌ناک، آمیزش همراه با وضو و ذکر بسم الله الرحمن الرحیم، همیشه وضو داشتن مادر در دوران بارداری، ذکر گفتن و گوش دادن به صدای صوت قرآن، اولین کارهایی است که مادران در کنار پدرها در تربیت دینی فرزندشان باید انجام دهند.
 

با تولد نوزاد گام دوم در تربیت دینی فرزند آغاز می‌شود و برای این دوره دستورات و پیشنهادات بسیاری مطرح شده است. انتخاب نام نیکو برای فرزند، برداشتن کام نوزاد با آب فرات و خرما و یا تربت امام حسین علیه السلام، به عنوان نخستین تغذیه کودک، نجوای اذان و اقامه در گوش نوزاد، صدقه دادن برای نوزاد، عقیقه کردن او و از همه مهم‌تر شیر دادن همراه با طهارت و وضو، و آغاز شیر دادن با ذکر نام خدا، از کارهایی است که در دین‌دار شدن فرزند اثرگذار است.
 

هر چند پدر و مادر وظیفه تربیت فرزند را به عهده دارند، اما نقش مادر در این حوزه بسیار برجسته‌تر از پدر است. چون مادر ساعات بیشتری را در کنار فرزند خود می‌گذراند و به دلیل ارتباط عاطفی خاصی که بین مادر و فرزند شکل می‌گیرد، کودک زمینه پذیرش بیشتری از مادر دارد، علاوه بر این‌ها کودک بیشتر عاشق تقلید کردن است و بدون توجه به خوب یا بد بودن کارها از آن‌ها تقلید می‌کند. ساعات طولانی حضور او در کنار مادر باعث می‌شود بیشتر از هر فردی، رفتارهای مادر را تقلید کند. حال اگر مادر، خود اهل دعا، نماز و روزه باشد و برنامه دینی مشخصی برای خود داشته باشد، کودک با دیدن این صحنه‌ها، به تقلید می‌پردازد و همین تقلیدهای ساده و کودکانه زمینه پذیرش آموزه‌های دینی را در او فراهم می‌کند.
در واقع عبادت‌های مادر در خانه، نوعی تمرین عملی و دادن الگو به فرزند است و اثر آن سال‌ها در دل و ذهن او باقی می‌ماند. از نظر روانی و تربیتی، بهترین روش برای ایجاد و تقویت انگیزه عبادت در فرزند استفاده از همین روش عملی و الگویی است. خواندن نماز اول وقت، رعایت دستورات اسلامی و گرامی داشتن مناسبت‌ها و شعائر اسلامی توسط مادر بهترین الگو و شیوه آموزش به کودک خواهد بود

:بیشتر بخوانید
نقش مادر در تربیت کودک
نقش مادران خانه دار در تربیت فرزندان

از دوران کودکی به ما گفته‌اند که اصول دین پنج‌تاست و ما هم به کودکان‌مان همین پنج اصول را یاد می‌دهیم. توحید، عدالت، نبوت، امامت و معاد روز قیامت. اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که کودک ما تا چه حدی می‌تواند از این مفاهیم سر در بیاورد و متوجه معنای آن‌ها شود؟ از این رو بهتر ست به جای استفاده از لغات سخت و غیر قابل فهم از کلمات ساده و کودکانه استفاده کنیم و این اصول را برای آن‌ها توضیح دهیم.
با چند مثال این مطلب را روشن‌تر می‌کنیم:
مفهوم توحید: مهم‌ترین هدف تربیت اسلامی این است که کودک را به خداشناسی و خداباوری برساند. برای این منظور شناساندن صفات خدا یکی از روش‌های کارآمد در رشد و ارتقای معرفت به خداست. استفاده از مفاهیم قابل فهم برای کودک، مثل خدا مهربان است، خدا نازنازی است، خدا از مادر آدم مهربان‌تر است، خدا از بابا بیشتر ما را دوست دارد و... به ایجاد علاقه و محبت کودک نسبت به خدا کمک می‌کند. علاوه بر این تشویق کودک به راز و نیاز با خدا و خواندن دعا، در قالب شعرهای کودکانه، محبت خدا را در دل او زیاد می‌کند. ضمن این که باعث می‌شود کودک ذهنیت مثبتی از خدا پیدا کند.
مفهوم نبوت و امامت: در تربیت دینی کودک باید از طریق شعر و قصه از زندگی پیامبر، امامان و توصیف رفتارهای آنان، کودک را با ائمه معصومین سلام الله علیهم آشنا کرد و صفات اخلاقی نیکو را از این طریق به او شناساند. بیان فضایل اهل بیت، خاصیت الگوسازی بسیار ویژه‌ای دارد و در شکل‌گیری شخصیت کودک بسیار مفید است. برگزاری مراسم جشن تولد ائمه و برگزاری مراسم مرثیه در عزای ایشان، در تربیت دینی فرزند ما اثرگذار است. ضمن این که در صورت فراهم بودن شرایط زیارت قبور ائمه نیز اثرات قابل توجهی در رشد معنوی کودک می‌گذارد.

طبق توصیه معصومین سلام الله علیهم آغاز آموزش دینی به کودک باید با آموزش قرآن شروع شود. اگر بخواهیم شخصیت فرزند ما به آسانی براساس قرآن شکل گیرد لازم است قرآن به عنوان اولین ماده درسی به آنان آموزش داده شود، به همین دلیل توصیه شده است که از سنین پایین کودکان را به خواندن قرآن عادت دهید و قرائت صحیح را به آنان بیاموزید. البته به هیچ عنوان نباید در این کار سخت‌گیری داشت تا موجب دل‌زدگی کودک نشود.
 

بهترین شیوه برای آموزش نماز به کودکان، شیوه عملی است و پدر و مادر باید با ادای نماز صحیح این فرضیه را به کودک‌شان آموزش دهند. براساس سیره معصومین سن شروع آموزش نماز به کودکان از هفت سالگی است و نیز توصیه اکید شده است که در کنار نماز، تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیه را به کودک آموزش دهید.
برای نمازخوان کردن کودک باید پدر و مادر به نماز احترام بگذارند. خواندن نماز اول وقت، عجله نکردن در وضو و نماز، درست کردن مصلا در خانه، در نظر گرفتن جانماز تمیز و پاکیزه و از همه این‌ها مهم‌تر رفتن به مسجد همراه با کودک، اثر تربیتی فوق‌العاده‌ای در نمازخوان شدن فرزند خواهد داشت.
در آموزش روزه توصیه شده است که از روش عادت کردن برای روزه گرفتن، استفاده کنید. به این صورت که از سن 9 سالگی او را تشویق کنید یک نیم روز یا کمتر روزه بگیرد تا به تدریج به این کار عادت کند. در نظر داشته باشید که تشویق‌های خوبی برای کودک در نظر بگیرید تا او در این کار ثبات قدم داشته باشد.

: بیشتر بخوانید شیوه صحیح آموزش مسائل دینی به کودکان

یکی از نگرانی‌های والدین شبهات و سؤالاتی است که برای فرزند بخصوص از دوران نوجوانی به وجود می‌آید و پدر و مادر باید به شکل جدی، صحیح و منطقی برای سؤالات فرزندشان پاسخ ارائه دهند. شبهه‌ها مهم‌ترین دشمن اعتقادات هستند و شک و تردید باعث ضعف عقیده می‌شوند، به همین دلیل باید شبهات را با عقل و منطق جواب داد و هرگز موضع منفی و سرزنش گرایانه در برابر پرسش نوجوان و جوان نگرفت. بر پدر و مادر لازم است که اگر می‌توانند خودشان به سؤالات فرزند پاسخ دهند و اگر نمی‌توانند زمینه مراجعه به کارشناس را برای او فراهم کنند.
 

سه سالگی: به کودک یاد بدهید هفت مرتبه لا اله الا الله بگوید.
سه سال و هفت ماه و بیست روزه‌ای: به کودک یاد بدهید هفت مرتبه محمد رسول الله بگوید.
چهار سالگی: به کودک یاد بدهید هفت مرتبه صلوات بفرستد.
پنج سالگی: از او دست چپ و راستش را بپرسید، اگر می‌شناخت قبله را به او بشناسانید و از او بخواهید به سمت قبله سجده کند.
شش سالگی: به کودک رکوع، سجود و نماز خواندن را بیاموزید.
هفت سالگی: از او بخواهید دست و صورتش را قبل از نماز خواندن بشوید.
نه سالگی: وضو گرفتن را به او یاد بدهید و نماز را به شکل کامل آموزش دهید. کودک باید در نه سالگی وضو و نماز را به طور کامل یاد بگیرد.