در روابط خود با دیگران از چه سبک ارتباطی استفاده کنیم؟

یک فرد قاطع حقوق خویش و حقوق دیگران را رعایت می‌کند.
 

چکیده : سبک­ های چهارگانه ارتباطی، به سبک ­های رفتاری­ ای اشاره دارد که هر شخص در روابط اجتماعی خود از آن بهره می­ گیرد؛ این سبک ها به ما کمک می کند که بتوانیم شیوه متداول و معمول خودمان و دیگران را در ارتباط بهتر بشناسیم.

تعداد کلمات 1341 /  تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

در یک دسته بندی، سبک های ارتباطی را می توان در چهار دسته کلی قرار داد؛ افراد گرایش دارند که از یک سبک‌رفتاری بیش از سایر سبک‌ها استفاده کنند و البته اتخاذ شیوه رفتاری ارتباط زیادی با موقعیت و روابط دارد.

- سبک ارتباطی پرخاشگرانه: افراد پرخاشگر همواره فکر می‌کنند حق با آن‌ها است و این دیگران هستند که مسئله و مشکل درست می‌کنند. از واژه‌های مستبدانه مثل «باید» زیاد استفاده می‌کنند. خیلی زود خشمگین می‌شوند و معمولاً حتی در مواقعی که عصبانی هم نیستند به‌صورت هیجانی و بلند صحبت می‌کنند. یکی از عادت‌های معمول افراد پرخاشگر ناتوانی در گوش دادن و در میان سخن دیگران حرف زدن است. هنگامی‌که با آنان مخالفت می‌شود به‌شدت برافروخته می‌گردند، اما هنگامی‌که با آن‌ها موافقت می‌شود عصبانیت شان به‌سرعت فروکش می‌کند.
معمولاً پرخاشگران از برچسب‌های تحقیرآمیز زیاد استفاده می‌کنند. نباید تصور کرد فرد پرخاشگر یعنی کسی که مدام در حال دادوبیداد است، بلکه خیلی از اوقات افراد پرخاشگر خشم خود را با برچسب‌های تحقیرآمیز زدن به دیگران و توهین و تمسخر نشان می‌دهند. چهره این اشخاص معمولاً عبوس است و یا این‌که بی‌قراری در آن مشهود است؛ زیرا این اشخاص معمولاً عجول و بی‌حوصله‌اند. تحکم و سلطه‌گری، صدای بلند، ناشکیبایی، عصبانیت، انعطاف‌ناپذیری، آستانه تحمل پایین، تهدید و تحذیر دیگران از ویژگی‌های مشهود این سبک ارتباطی است.

- سبک ارتباطی منفعلانه: سبک ارتباطی سلطه‌پذیرانِ یا عدم ابراز وجود نیز نامیده می‌شود. افراد سلطه‌پذیر دل‌مشغولی پرهیز از برخورد با دیگران را دارند، حتی اگر این کار به قیمت ضایع شدن حق آن‌ها منتهی شود. آن‌ها معمولاً حق را به دیگران می‌دهند و برای خود ارزش و احترامی قائل نیستند. چنین افرادی در مقابل انتقاد بسیار مضطرب می‌شوند و معمولاً برخلاف میل خود عمل می‌کنند. برای پیدا کردن علت مشکلات معمولاً خودشان را سرزنش می‌کنند و گاهی این سرزنش به‌قدری شدید می‌شود که ماهیت خودآزاری پیدا می‌کند.
هنگامی‌که تعارض پیدا می‌کنند با برانگیختن حس ترحم دیگران سعی می‌کنند از تعارض فرار کنند. وقتی کسی باعث ناراحتی آن‌ها می‌شود، به‌جای صحبت و طرح مسئله با فرد مذکور مسئله را در دل خود نگه می‌دارند و تقلا می‌کنند آن را فراموش کنند. آن‌ها ممکن است از عبارات اخلاقی مثل «گذشت» و «تواضع» برای رفتارهای خود بهره ببرند اما فراموش می‌کنند که چنین اعمال ایثارگرانه­ای نمی‌تواند از روی ترس انجام گیرد.
احساس ترس، ناتوانی در نه گفتن، عدم توانایی در صحبت کردن و بیان نقطه نظرات خویش، ناتوانی در برقراری تماس چشمی، زبان بدن تدافعی، دنباله‌رو بودن و سازش با افراد دیگر از ویژگی‌های مشهود این سبک ارتباطی است.

 - سبک ارتباطی منفعل/پرخاشگر: این سبک ارتباطی تحت عناوینی چون بازیگرانِه و سلطه‌گر نیز نام­ ‌برده می‌شود. فرد سلطه‌گر، خود و دیگران را به‌عنوان شیء و نه انسان، مورد بهره‌کشی قرار می‌دهد و سعی می‌کند دیگران را در جهت منافع خود فریب داده و مهار کند. درعین‌حال، این میل به بهره‌کشی معمولاً در پشت یک احترام افراطی و تصنعی پنهان می‌شود و این روش سلطه‌گران برای کنترل دیگران است. افراد سلطه‌گر معمولاً به یک سبک از رفتار و ارتباط خو می‌کنند و هرگونه رفتاری خارج از این چارچوب، فرد سلطه‌گر و یا به عبارتی مهارگر را بشدت مضطرب و نگران می‌کند.
بر همین اساس است که افراد سلطه‌گر سعی در مهار و بهره‌کشی دیگران و حتی خود، در جهت حفظ تصورات قالبی خویش دارند. چنین اعمالی منجر به احساس ایمنی آن‌ها می‌شود. به‌عنوان‌مثال، مادری که با ارتباط نزدیک و حضور همیشگی کودک در کنارش نیازهای عاطفی خود را ارضا کرده و به احساس ایمنی دست می‌یابد، تحمل بزرگ شدن و حرکت تدریجی فرزند خود به سمت استقلال را ندارد. درنتیجه با روش‌های غیرمستقیم و پنهانی سعی می‌کند از مستقل شدن کودک خود جلوگیری کند. پایبندی افراد سلطه‌گر به تصورات و اعمال کلیشه‌ای و درست و نادرست‌های خود در جهت حفظ احساس ایمنی به‌قدری است که هیچ‌گاه نمی‌توانند تفکر و عمل خارج از چارچوب‌های قالبی خود را در نظر بگیرند.
همین امر به‌نوعی احساس محق بودن، نقد ناپذیری، فریب و بهره‌کشی از دیگران در جهت تحقق افکار و تصورات قالبی منجر می‌شود، بهره‌کشی و دید غیرانسانی نسبت به دیگران را برای آن‌ها توجیه‌پذیر می‌سازد. چنین افرادی ممکن است با یادگیری الگوی ارتباطی بر اساس سلطه‌گری به موفقیت‌های مالی دست یابند، اما غافل‌اند که این امر منجر به تشدید احساس ناایمنی آن‌ها و درنتیجه تشدید جهت‌گیری ابزاری و سلطه‌گرایانه می‌شود، چراکه پرخاشگری غیرمستقیم تنها ابزاری است که برای مهار ناایمنی خود فراگرفته‌اند.
قهر کردن، دریغ کردن، سرزنش کردن، تحریک کردن و آزردن، غر زدن، خرابکاری کردن، انکار اطلاعات و دادن اطلاعات اشتباه از اصلی‌ترین ویژگی‌های این سبک ارتباطی است.

 - سبک ارتباطی قاطعانه: یک فرد قاطع حقوق خویش و حقوق دیگران را رعایت می‌کند. آن‌ها برخلاف افراد سلطه‌پذیر که خود را متهم می‌کنند و برخلاف افراد پرخاشگر که همواره دیگران را متهم می‌کنند، در تبیین و پیدا کردن راه‌حل به‌جای متهم کردن دیگران به مسئله و چگونگی حل آن توجه می‌کنند. چنین سبکی از برخورد را مسئله مداری، در مقابل من مداری و تو مداری می‌نامند. افراد قاطع نکات مثبت و منفی را هم در خود و هم در دیگران به صورتی منصفانه می‌بینند و درعین‌حال هم برای خود احترام قائل‌اند و هم برای دیگران.
بر همین اساس، در حل تعارضات هم قادرند دیدگاه‌های خود را به‌وضوح بیان کنند و هم احترام خود و دیگران را حفظ نمایند. افراد قاطع در حل تعارضات بیشتر بر گفتگو تأکید می‌کنند و مایل به برقراری رابطه با دیگران هستند. کسی که هم برای خود ارزش و احترام قائل است و هم برای دیگران، توانایی یادگیری، گفتگو کردن روشن، شنونده حرف دیگران بودن، منصف بودن، احترام‌برانگیز بودن و صریح بودن را خواهد داشت.
اطمینان و اعتماد، پذیرندگی، صداقت، شکیبایی، ریسک‌پذیر بودن، دیگران را محترم شمردن، مسئولیت‌پذیری، تفکر مشارکتی، پاسخگو بودن بیشتر از واکنشی بودن از مهم‌ترین ویژگی‌های این سبک ارتباطی است.

- جراتمند باشید؛ یعنی برای دستیابی به حقوق خودتان پافشاری کنید، درحالی‌که به حقوق دیگران نیز احترام می‌گذارید
- واضح و روراست باشید، بدانید چه می‌خواهید بگویید، به‌اختصار و کوتاه‌سخن بگویید و از طفره رفتن و زیاده‌گویی پرهیز نمایید.
- به یاد داشته باشید اگر می‌خواهید از شخصی انتقاد کنید تنها رفتار موردنظرتان را نقد نمایید و تمامیت یک فرد را زیر سؤال نبرید.
 - مهارت گوش دادن مؤثر را فراگیرید. کلید حل بسیاری از مشکلات ارتباطی ما در اینجاست که به یکدیگر گوش دهیم. بسیاری از ما نیاموخته‌ایم به‌درستی، با دقت و چشم در چشم به‌طرف مقابلمان گوش دهیم.
 - زمانی که قصد انتقاد و یا بیان احساستان رادارید، جملاتتان را با کلمه «من» به‌جای «تو» آغاز کنید. مثلاً بگویید «من احساس کردم ناراحت هستم وقتی...» به‌جای این‌که بگویید «تو با این رفتارها...» این نوع مکالمه مسئولیت‌پذیری شمارا می‌رساند و احساساتتان را بیان می‌کنید ضمن این‌که در فرد مقابل مقاومت و حالت تدافعی ایجاد نمی‌شود.
 - در میان صحبت‌هایتان کمی زمان را نگه‌دارید، آرامشتان را حفظ کنید و اگر عصبانی هستید نفس‌های عمیق بکشید.
- از سرزنش کردن مداوم دیگران پرهیز کنید. این کار باعث می‌شود خود شما نیز احساس استرس بیشتری بکنید. حالت خلقی انسان مسری است اگر در اطرافیانتان احساسات منفی ایجاد کنید، این احساسات به شما نیز سرایت خواهد کرد.
- گشوده و صادق باشید، زمانی که اشتباه می‌کنید بپذیرید.
 - مثبت و مطمئن باشید. به خودتان بگویید من می‌توانم این کار را انجام دهم. به رویدادهای مثبت بیندیشید و تصاویر ذهنی مثبت داشته باشید، احساس اطمینان و اعتمادبه‌نفس را در زبان بدنتان متجلی سازید، قاطع و با اطمینان گام بردارید.
- همواره به دنبال دستیابی به رضایت دیگران نباشید، در اولین گام به خودتان احترام بگذارید.
 - نگرانی و اضطرابتان را کنترل نمایید. شاید بهتر باشد قبل از این‌که باکسی وارد بحث شویم مشکل خویش را تدبیر نماییم.
 - همواره به دنبال نتیجه برنده/برنده باشید.

منبع: کتاب «کمال‌گرایی»
نویسنده: زهرا سادات حاجی و دیگران