تقسیم کار، نیاز جامعه و زندگی

تک تک افراد جامعه و تمام انسانها از یک طریقی به همدیگر ارتباط دارند و برای ادامه روابط انسانی خود نیاز به تقسیم کار در بین خودشان هستند.
 

امروز در جوامعی که پیشرفت اندیشه و تکامل فرهنگی داشته‌اند، مفهوم تقسیم کار بسیار پر کاربرد و مورد استفاده است. چرا که آنها برای ایجاد نظم و سرعت دادن در کارها از این تکنیک استفاده می‌کنند که در حقیقت می تواند بهترین نوع انجام کارها باشد. تقسیم کار باعث افزایش مهارت افراد در انجام کارها می شود و در هدر رفتن منابع نیز کاهش به وجود می آورد. این تقسیم کار باعث بروز نوآوری ها و ابداعات مختلفی می‌شود. افراد یک گروه دارای استعداد ها و توان های مختلفی هستند که قطعاً با هم یکسان نبوده و زمانی که کار در بین آنها تقسیم می شود، می تواند ثمره بهتر داشته باشد. 
 

همانطور که گفته شد هر انسانی با استعداد مخصوص خودش و توان متفاوت از دیگران، زاده می‌شود. بنابراین زمانی که در یک گروه تقسیم کار صورت گیرد، می‌توان شاهد نتیجه بهتری برای آن بود. بسیاری از افراد یک جامعه قادر نیستند تا کارهای خود را به تنهایی و بدون کمک دیگران انجام دهند. چرا که بعضی از قسمت های آن کار، نیاز به استعداد و حرفه خاصی دارد که از پس آن بر نمی آید. بنابراین زمانی که کار تقسیم شود و هر  قسمت آن به متخصص اش داده شود، می تواند نتیجه مطلوبی را به دست آورد. 
 

بعضی بر این اعتقاد دارند که تشکیل اجتماع با همین نیاز ها به وجود می‌آید، چرا که زمانی که افراد به هم نیازمند می شوند، تشکیل گروه می‌دهند و از همدیگر کمک می‌گیرد.  این گروه‌ها در شکل بزرگ‌تر خود یک اجتماع را تشکیل می‌دهند و باعث پیشرفت و تکامل و رشد انسانی می‌شوند. همین گونه که در جامعه می‌بینیم، صاحبان مشاغل باید با همدیگر همکاری داشته باشند، تا چرخه حیات اجتماعی بشر همیشه در حال حرکت باشد و این روابط بین شغلی به نفع افراد جامعه می باشد. [1] 

اگر بسیار ریز بینانه تر به این موضوع نگاه کنیم، خواهیم یافت که تک تک افراد جامعه و تمام انسانها از یک طریقی به همدیگر ارتباط دارند و برای ادامه روابط انسانی خود نیاز به تقسیم کار در بین خودشان هستند.  هر انسانی در یک زمینه خاصی تخصص دارد و می‌تواند در آن زمینه وظایف خود را به خوبی انجام دهد و به رشد و شکوفایی ملت خود کمک می‌کند. قطعاً همه افراد جامعه به تنهایی دارای تخصص کامل همه کارها را ندارند و در یک مرحله از زندگی نیاز به کمک دیگران و تخصص بقیه انسان‌ها می‌شوند. 

بنابراین کارهای یک جامعه به خودی خود دارای تقسیم بندی می شود، اما باید توجه داشت که آیا این تقسیم بندی ها و تخصص ها در افراد درست و جایگاه درست خود قرار دارند یا خیر. حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) درباره تقسیم کار و آثار مفید آن در جامعه می فرمایند: «تقسیم کار باعث می شود که بسیاری از نیازها و احتیاجات مردم برطرف شده و ضروریات زندگی آنان تامین گردد.» [2] 
 

همانطور که گفته شد در یک جامعه به هم پیوسته افراد درپی تخصص و حرفه ای که دارند، می توانند نیازهای همدیگر را برطرف کنند و کارهای زندگی خود را تقسیم نمایند و یک نفر از آنها نمی تواند که همه کارها را یک جا انجام داده یا در پی هر تخصصی برود، تا بتواند نیازهای خود را به تنهایی رفع کند. در این صورت او نه تنها نمی تواند نیازهای خود را برطرف کند، بلکه از کارهای اصلی زندگی و تخصصی که در آن استعداد دارد باز می ماند. در این زمینه امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «کسی که به کارهای گوناگون بپردازد خارج شده و پیروز نمی شود.» [3] 
 

یکی دیگر از بخش هایی که تقسیم کار در آن وجود دارد، تقسیم کردن وظایف مردان و زنان در جامعه است. از یک سو می دانیم که کارهای سنگین و بسیار دشوار وظایف مردان است چرا که به دلیل خصوصیات جسمانی و توانایی شان بهتر می توانند از پس از آن کار برآیند، ولی زنان به دلیل شکنندگی بالا و کمتر بودن توانایی جسمانی شان از آن نوع کارها دوری می کنند و تمایل بیشتری به سمت کارهای اداری، آموزشی و خدماتی دارند، که با خصوصیات درونی آنها سازگار می باشد. 

اما اگر از یک دیدگاه دیگر به آن بپردازیم باید به نوع علایق آنها نیز توجه شود. چرا که ممکن است گاهی بعضی از مردها تمایل بیشتری به سمت کارهای ظریف و هنرمندانه دارند، که ظاهراً به علایق خانم ها نزدیک تر است و از طرفی نیز خانم ها می توانند علاقه به کار هایی داشته باشند که وابسته به توانایی جسمانی بالایی می باشد و برای یک خانم طاقت فرسا می تواند باشد.
 
امام صادق (علیه السلام) درباره تقسیم کار میان امام علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) فرمودند: «امیرالمؤمنین علیه السلام برای منزل هیزم می ‏آورد، آب تهیه می‏ کرد، منزل را جارو می‏ کرد، در پاک کردن عدس کمک می‏ کرد. فاطمه (علیهاالسلام) هم گندم و جو آرد می‏ کرد، خمیر درست می‏ نمود و نان می ‏پخت.» [4] نکته ای که از این حدیث به دست می آوریم همکاری کردن در کار ها بین زن و مرد است که نشانگر آن است که نباید کار های خودمان را طبق یک قاعده ملی تقسیم کنیم و تن به همکاری در منزل یا خارج از منزل ندهیم. 

از این نظر نمی توان به طور قطعی کارها و وظایف را به دو گروه جداگانه زنانه و مردانه تقسیم کرد چرا که هیچ قاعده خاصی نمی تواند یک کار را مختص به یک جنس بداند هر انسانی می تواند طبق سلایق و روحیه خود مشاغلی را انتخاب کند که در آن استعداد و علاقه وجود دارد. امام علی (علیه السلام) در نامه‌ای که به امام حسن مجتبی (علیه السلام) دادن فرمودند: «کار هر کدام از خدمتکاران را معین کنیم که او را در برابر آن کار مسئول بدانید تقسیم درست کار سبب می شود کارها را به یکدیگر وان گذارند و در خدمت سستی نکند.» [5] 

پی نوشت:
[1] رضا علی کرمی،  علل تنبلی و درمان آن، قم: انتشارات قلمگاه، 1398، صفحه 118.
[2] نهج البلاغه، حکمت 199/2.
[3] همان، صفحه 726و728، حکمت 403.
[4] بحارالانوار، ج 43، ص 151، ح 7
[5] نهج‌البلاغه، صفحه 537 و 536، نامه 31/119.