قضا شدن نماز، علت های مختلفی می تواند داشته باشد. دیر خوابیدن و عادت به خواب صبح، غفلت و گناه ، حضور در مجالس لهو و لعب و جلساتی که غفلت از خدا بر آن جلسات حاکم است ، از جمله مواردی است که ممکن است توفیق نماز صبح را از انسان سلب ‏کند. پس باید مشکل را در خود جستجو کنید . شناخت هر چه بیش تر فضلیت و معنویت و حقیقت نماز، به همراه راهکارهای عملی موثر برای تقویت روحیه نماز باوری موثر در انجام و مراقبت بر آن است. عاملی که روح عبادت و معنویت مناجات و راز و نیاز را از انسان می گیرد و آسیب جدّی به روح و روان انسان می زند،گناه و معصیت ، غفلت از خدا و سستی در نماز و آن را در اوّل وقتش نخواندن است. در روایت آمده است: هنگامی که وقت نماز می‌رسد، "خط نوری" از عالَم ملکوت، و از عرش الهی، به کعبه می تابد. تلألوی پرتو آن، کعبه را با سراسر هستی از مُلْک تا ملکوت و از طبیعت ناسوت تا عرش لاهوت متصل و مرتبط می سازد. اقامه کنندگان حقیقی نماز از اهل زمین تا سکان داران عرش الهی همگی در آن لحظه، در نماز و دعا و مناجاتند. هر چه از اوّل وقت می گذرد، از غلظت آن نور معنوی کاسته می شود. لحظه ای فرا می‌رسد که آن خط نوری را حتی با چشم حقیقت بین و باطن نگر در زمین نمی توان مشاهده نمود. خودت را مقید ساز به خواندن نماز در اوّل وقت، تا جذبة آن "نور و نفخات رحمانی" به تدریج لذت مناجات با ربّ الارباب و حضور قلب را در شما ایجاد کند. امیرالمؤمنین(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل کرد : "بنده‏ای نیست که به اوقات نماز اهمیت دهد. مگر این که من ضامن می شوم برای او " راحتی هنگام مرگ، برطرف شدن غم و اندوه، و نجات از آتش دوزخ" را .(1) بزرگ ترین عاملی که از انسان سلب توفیق می کند و انسان موفق به اقامه فرایض نمی شود, گناه است .گناه موجب می شود انسان دچار غفلت شود . انسان غافل از بسیاری توفیق ها محروم می شود. در قرآن کریم شیطان به عنوان منع کننده از نماز و ذکر خداوند معرفی شده است .(2) اعمال انسان اگر شیطانی بود, دل دچار غفلت می شود . انسان توفیق اقامه نماز شب و اقامه نماز صبح را ندارد. از این رو باید سعی گردد گوهر جان را به گناه و ستم و مال حرام آلوده نکرد تا امکان عبادت به راحتی میسور گردد . ظرف و بستر مناسب مهیا شود . توفیق اقامه نماز صبح از انسان سلب نشود. انسان سعی کند با وضو بخوابد . با شکم پر نخوابد, به محاسبه اعمال روزانه خود بپردازد, به تدریج بر توفیقات او افزوده می شود. در این مسیر نه تنها سقوط نمی کند. بلکه به سمت تعالی و کمال حرکت می کند. راهکارهای عملی به منظور بیدار شدن از خواب مطرح می شود : 1- ياري از خداوند: انجام عبادت، به ویژه نماز خواندن توفیق می خواهد. شاید بر همین اساس معصومان (ع) و بزرگان دین از خدا مى خواستند که به آنان توفیق عبادت دهد. در دعاى حضرت مهدى (عج) آمده است : "اللّهم ارزقنا توفیق الطاعهْْ ...که یکی از مصادیق بارز طاعت، عبادت است. 2- از آن جا که ممکن است كار در روز و خستگی ، باعث قضا شدن نماز صبح تان شود. لازم است حجم کاری را در روز کم تر کنید . برای اوقات شبانه روزی خود برنامه داشته باشید . 3- شب ها را نیز زودتر بخوابید تا صبح با نشاط بیش تر برخیزید . از ساعت زنگ دار یا دعاهایی که برای بیدار شدن در مفاتیح آمده ، استفاده کنید. اگر نتیجه نداد ، با خود عهد و نذر کنید که اگر یک نماز ترک شد ، در عوض آن مقداری صدقه بدهید یا یک روز را روزه بگیرید . حتما قضای نماز ترک شده را در اولین فرصت بخوانید. 4- توجه به آثار و نتایج نماز در زندگی مادی و معنوی انسان. 5- برنامه خواب تان را منظم کنید. ساعت خاصی را برای خوابیدن و بیدارشدن در شب و حتی روز در نظر بگیريد. همين پرسش را از محضر حضرت آيت الله العظمي بهجت رحمة الله علیه کردند و ايشان در جواب فرمود: اگر بر نمازهاي ظهر و عصر و مغرب و عشاء مواظبت کنيد و به آنها اهميت بدهيد و آنها را سر وقت بخوانيد خداي متعال شما را براي نماز صبح بيدار ميکند و نمي گذارد نماز صبح تان قضا شود. پی نوشت‏ها: 1. بحار، ج 83، ص 9. 2.مائده (5) آیه 91.