کاریر محترم : ضمن تبریک ماه مبارک رمضان: از حسن اعتمادتان به مشاوره راسخون، تشكر مي‌كنيم. کاریر محترم :خواهشا روزی یک سوال را ارسال فرمایید. با تشکر سفر با توجه به قصد انسان انواع فراوانی دارد مانند سفر تفریحی ، سیاحتی، سفر زیارتی، سفر علمی، سیاسی و ... اما از دیدگاه فقهی سفر به ۲ قسم تقسیم می شود: ۱ - سفرهای مشروع ۲ - سفرهای نامشروع. سفرهای مشروع نیز ۳ قسم است: الف: سفرهای واجب مانند: سفر حج واجب، حضور در جبهه های جنگ در صورت نیاز، تحصیل علم واجب در صورتی که در شهر خودش مقدور نباشد فراهم آوردن نفقه کسانی که واجب النفقه انسان هستند که بدون سفر مقدور نباشد سفری که با نذر واجب می شود. ب: سفرهای مستحب مانند سفرهای زیارتی پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و علماء و صلحاء و والدین و ... ج: سفرهای مباح: و آن هر سفری است که واجب یا مستحب و حرام ومکروه نباشد. مانند سفرهای سیاحتی و ... ۲ - سفرهای نامشروع، که شامل سفرهای حرام و مکروه می شود. سفرهای حرام خود ۲ نوعند: الف: سفرهایی که در اصل حرام هستندمانند: فرار از جبهه، سفر زن بدون اذن شوهر مگر در سفرهای واجب، سفر فرزند بدون اذن پدر و مادر در سفرهای واجب که البته برخی از مراجع می فرمایند در صورتی حرام است که موجب اذیت و آزار والدین باشد و یا سفری که برای انسان ضرر دارد (ضرری که موجب مرگ یا نقص عضو باشد) ب: سفرهایی که به جهت کار حرامی صورت می گیرد مانند: سفری که جهت کشتن نفس محترمه و یا ضرر و زیان رساندن به شخص یا جامعه انجام می شود(مانند قاچاق موادمخدر و ...)، سفر جهت کمک کردن ظالم برای ظلمش، (ر. ک تحریرالوسیله، ج۱) سفر مکروه عبارت است از مسافرت برای فرار از روزه ماه رمضان. در قرآن کریم، تنها یک آیه درباره شکسته شدن نماز (نماز قصر) داریم آیه ۱۰۱ سوره نساء «و اذاضربتم فی الارض، فلیس علیکم جناح ان تقصروا من الصلاة ان خفتم ان یفتنکم الذین کفروا ...» چون در زمین سفر کردید اگر بیم داشتید که کافران به شما آزار برسانند، گناهی بر شما نیست که نماز را کوتاه گزارید. این آیه با توجه به جامع بودن قرآن و روایات زیادی از امامان معصوم(ع) در مورد این است که در سفر باید نماز را شکسته خواند. به عنوان مثال زراره از امام صادق(ع) می پرسد: «چه می فرمایید درباره نماز در سفر، چگونه است و چقدر است» حضرت به آیه شریفه مذکور اشاره می کنند و می فرمایند: کوتاه گزاردن نماز در سفر واجب شد همان گونه که در حضر تمام گزاردن نماز واجب است... و قصر مخصوص نمازهای چهار رکعتی است و در نماز مغرب که ۳رکعت است تقصیر نیست و رسول خدا آن را در سفر و حضر ۳رکعت خوانده است.» (من لایحضر الفقیه ج۱ ص ۴۳۴) حکمت شکسته شدن نماز و روزه مسافر طبق روایات یک لطف و احسان الهی است که برابرمشکلات سفر می باشد و معیار مشکلات، سفر نوع مردم است، نه فرد فرد آنها. (استفتائات جدید، مکارم شیرازی ج۳ص ۸۵) بنابراین نمی توان گفت که فلسفه و حکمت شکسته شدن نماز و روزه فقط مشکلات و سختی های سفر بوده و حال که با تکنولوژی امروزی سفرها آن مشکلات و سختی های گذشته را ندارد پس دلیل شکسته خواندن نماز و روزه چیست. زیرا همان طور که بیان شد: این از الطاف الهی است و زمان و مکان نمی شناسد و نیز مشکلات نوع مردم ملاک است نه فرد فرد، در حال حاضر هم نوع سفرها بدون مشکل نیست و از آن گذشته، خیلی از سفرها هرچند با سختی و مشکلات همراه باشد باز نماز و روزه مسافر تمام است مانند کسی که شغلش سفر است و یا سفر حرامی انجام می دهد. در چه شرایطی نماز شکسته خوانده می شود؟ در ۸ مورد زیر مسافر باید نماز ظهر وعصر و عشاء را دو رکعت بجا آورد: ۱ - سفر او به مقدار مسافت شرعی باشد یعنی رفتن یا برگشتن و یا رفت و برگشت او روی هم ۸فرسخ شرعی باشد، مشروط به این که رفتن او کمتر از ۴فرسخ نباشد۲ - از اول مسافرت قصد پیمودن ۸ فرسخ را داشته باشد، پس اگر از ابتدا قصد پیمودن ۸فرسخ را نداشته و یا قصد پیمودن کمتر از آن را داشته باشد و بعد از رسیدن به مقصد تصمیم بگیرد به جایی برود که فاصله آن با مکان اول کمتر از مسافت شرعی است ولی از منزل تا آنجا به اندازه مسافت شرعی است باید نمازش را تمام بخواند. ۳ - در بین راه از قصد خود مبنی بر پیمودن مسافت شرعی برنگردد. پس اگر در بین راه، پیش از رسیدن به ۴ فرسخ از قصد خود برگردد یا مردد شود حکم سفر بعد از آن بر او جاری نمی شود. هرچند نمازهایی که قبل از عدول از قصد خود به صورت شکسته خوانده صحیح است. ۴ - قصد قطع سفر در اثنای پیمودن مسافت شرعی با عبور از وطن خود یا جایی که می خواهد ۱۰روز یا بیشتر در آن جا بماند، نداشته باشد. ۵ - سفر از نظر شرعی برای او جایز باشد، بنابراین اگر سفر معصیت و حرام باشد به هر دو قسم از سفرهای حرامی که بیان شد، حکم سفر را ندارد و نماز تمام است.۶ - مسافر از کسانی که خانه بدوش هستند، نباشد مانند بعضی از صحرانشینان که محل زندگی ثابتی ندارند بلکه در بیابانها گردش می کنند و هرجا آب و علف و چراگاه پیدا کنند، می مانند. ۷ - مسافرت را شغل خود قرار نداده باشد مانند باربر، راننده و غیره و کسی که شغل او در سفر است ملحق به اینهاست. ۸ - به حد ترخص برسد و منظور از حد ترخص مکانی است که در آنجا اذان شهر شنیده نمی شود و دیوارهای شهر هم دیده نمی شود. (رساله ۱۰ مرجع ص ۷۰۹ و اجوبة الاستفتائات آیة ا... خامنه ای ص ۱۲۸) احکام و مسائل شرعی نماز مسافر و دیدگاه های مراجع عظام تقلید زیاد است و در این مقال نمی گنجد. اما برخی از احکام نماز و روزه مسافر که مبتلابه می باشد به ویژه با توجه به بازگشایی دانشگاه برای دانشجویان ذکر می شود. نماز مسافر را چگونه نیت کنیم؟ نماز مسافر نیت خاصی ندارد، همین که نماز ۴رکعتی را ۲رکعت بخوانید نماز مسافر محسوب می شود. حتی اگر نیت تمام کنید و قبل از پایان ۲رکعت یادتان بیاید و نیت را برگردانید کافی است. (استفتائات مکارم شیرازی ج ۲ ص ۱۱۶) مقدار مسافت شرعی چه مقدار است و از کجا تا کجا محاسبه می شود؟ مسافت شرعی ۸ فرسخ است که حدود ۴۵کیلومتر می باشد و کسی که مجموع رفت و برگشت او ۸فرسخ باشد به شرط آن که رفتن او کمتر از ۴فرسخ نباشد باید نماز را شکسته بخواند و مسافت شرعی از جایی که عرفا آخر محل است تا ابتدای محل دیگر محاسبه می شود. (رساله ۱۰ مرجع ص ۷۰۹ و استفتائات آیة ا... فاضل (ره) ج ۱ ص ۱۲۱) استادان و دانشجویان درصورتی که کمتر از ۱۰روز در محل تحصیل و خوابگاه می مانند تکلیف نماز و روزه شان چیست؟ آیات عظام بهجت (ره) و نوری همدانی: استادان و دانشجویان اگر در کمتر از ۱۰روز، حداقل یک بار، بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند و این وضعیت، تامدتی ادامه داشته باشد به طوری که نزد عرف سفر کار آنان شمرده شود نماز ایشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه آنان هم صحیح است. آیت ا... خامنه ای: استادان و دانشجویان بورسیه و مامور به تحصیل اگر در کمتر از ۱۰روز، حداقل یک بار بین وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند نماز آنان تمام و روزه ایشان صحیح است اما دیگر دانشجویان نمازشان شکسته و روزه آنها صحیح نیست. آیت ا... سیستانی: ۱ - اگر زمان تحصیل و تدریس استادان و دانشجویان حداقل ۲سال ادامه دارد و در آنجا مستقر می شوند آنجا در حکم وطن است و باید نمازشان را در محل تحصیل تمام بخوانند و روزه هم بگیرند. ۲ - اگر استادان و دانشجویان، در هفته حداقل ۳روز بیش از مسافت شرعی رفت و آمد کنند و یا در سفر باشند و این برنامه برای مدتی (مثلا ۶ماه در سال و یا حداقل ۳ماه در چند سال تحصیلی) ادامه یابد کثیرالسفر محسوب می شوند و نمازشان در محل تحصیل و بین راه تمام و روزه شان صحیح است. آیت ا... مکارم: استادان و دانشجویان اگر برای مدت قابل ملاحظه ای مثلا یک سال یا بیشتر در محل تحصیل یا تدریس بمانند، آن محل در حکم وطن است و نماز و روزه در آنجا تمام می باشد و ماندن ۱۰روز پی در پی در آن جا شرط نیست و کسانی که همه روزه یا حداقل ۳روز در هفته، به محل تحصیل یا تدریس می روند یعنی صبح به محل تحصیل یا تدریس می روند و عصر بازمی گردند و این کار مدتی ادامه می یابد کثیرالسفر محسوب می شوند و نماز و روزه آنها در آن محل و به هنگام رفت و برگشت تمام است.(رساله دانشجویی مطابق با نظر ۱۰ تن از مراجع ص ۱۱۶) حکم نماز و روزه دانشجو در سفر اول چگونه است؟ آیات عظام خامنه ای، فاضل (ره)، نوری همدانی و صافی گلپایگانی: باید نماز را شکسته بخواند و روزه صحیح نیست. (همان ص ۱۱۹) آیت ا... سیستانی: باید در ماه اول احتیاط کند یعنی نماز را شکسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، آن را قضا کند. (سایت) آیت ا... مکارم: باید در چند سفر اول احتیاط کند. یعنی نماز را شکسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، آن را قضا کند.(استفتائات ج ۲ ص ۲۸۴ ) اگر استاد یا دانشجو به طور اتفاقی به شهری غیراز محل درس مسافرت کند، نماز و روزه او چگونه است؟ همه مراجع (به جز آیت ا... سیستانی): نماز شکسته است و روزه صحیح نیست. آیت ا... سیستانی: نماز تمام و روزه صحیح است. (توضیح المسائل مراجع م ۱۳۰۷) مقصود از وطن اصلی چیست؟ مقصود از وطن اصلی جایی است که شخص در آ نجا متولد شده و جایگاه پدری او بوده است. (استفتائات آیت ا... فاضل(ره) ج ۱ ص ۱۲۹) چگونه جایی وطن دوم انسان می شود؟ هرگاه کسی قصد داشته باشد برای مدتی طولانی مثلا یک سال یا بیشتر در جایی سکونت کند آنجا در حکم وطن او خواهد بود. (استفتائات آیة ا... مکارم ج ۳ ص ۸۷) آیا زن در وطن تابع شوهر است؟ آیت ا... مکارم: اگر قصد زن تبعیت از شوهر بوده باشد، از نظر وطن تابع است. (استفتائات ج۱ ص ۷۴) آیت ا... فاضل(ره): زن تابع نیست و میزان تصمیم و قصد خودش است. (استفتائات ج ۱ ص ۱۳۰) آیت ا... خامنه ای(ره): مجرد زوجیت موجب تبعیت قهری نمی شود و زن می تواند در انتخاب وطن و قصد اقامت تابع شوهر خود نباشد، بلکه اگر زن در انتخاب وطن و اعراض از آن تابع اراده همسرش باشد، قصد شوهرش برای او کافی است و شهری که همسرش با او برای زندگی دائم و به قصد توطن به آنجا رفته است وطن وی هم محسوب می شود. (استفتائات س ۷۰۴) مراد از اعراض از وطن چیست؟ آیا مجرد ازدواج زن و رفتن وی همراه شوهر به هر جایی که او می خواهد، اعراض محسوب می شود یا خیر؟ مراد از اعراض خروج از وطن با تصمیم بر عدم بازگشت به آن برای سکونت است و مجرد رفتن زن به خانه شوهر در شهر دیگر، مستلزم اعراض از وطن اصلی اش نیست. (همان س ۶۹۴) آیا مسافرت به جهت شکار حیوانات حرام است و باید نماز را تمام خواند؟ اگر کسی برای خوش گذرانی و تفریح به شکار برود سفرش حرام نیست. (آیت ا... مکارم : حرام است)ولی نمازش تمام است و اگر برای نیاز زندگی و کسب و کار باشد نمازش شکسته است. (رساله ۱۰ مرجع مسئله ۱۳۰۱) موفق باشید